"Tre të shoshjanët" (besa) futet në kategorinë e krijimtarisë së mirëfilltë letrare me portrete e tregime nga jeta e Dukagjinit. Besa, fjala e nderit, pasaporta fisnikëruese e shqiptarit, kult që kalon kufijtë e natyrës si një krijesë e indeve tona gjenetike në themel të së cilës rrjedhin virtytet dhe morali arbëror. Besa si parim dhe si vepër është kulmi i sakrificës dhe mirësisë njerëzore. Madhështinë e besës shqiptare, kurorë e të gjitha virtyteve tona e gjejmë të mishëruar në shkallën më të lartë në theroritë e patriotëve Mark Milani, Babun Celi dhe Zef Delia. Libri vjen si vegim i bekuar për një ngjarje të pashoqe historike e kthyer në baladë dhe kënduar brez pas brezi në zharkun e lahutës.

Ribotimi i Kanunit të Skanderbegut pas shumë kohësh është një vlerë e shtuar për kulturën juridike, dokesore e historike të popullit shqiptar. Vepra Kanuni i Skanderbegut, sipas parathënies dhe sipas dëshmive gojore të vetë autorit, ka kaluar kalvare të shumta nëpër arkiva, derisa pa dritën e botimit në vitin 1993. Ky ribotim risjell punën e madhe e shumë të çmuar të Imzot Frano Illisë. Ai qe dënuar me vdekje si spiun i Vatikanit, dënim që ia kthyen në njëzet e pesë vjet burg e punë të detyruar. Kaloi shumë vjet në burgje dhe u persektua si shumë klerikë të tjerë, por i qëndroi besnik fesë dhe punoi për atdheun edhe në vuajtje, mjerime e skamje. Megjithatë, puna e tij nuk ka shkuar dëm, por është vlerësuar dhe po vlerësohet përmes kësaj vepre.

Në ketë vëllim të At Zef Pllumit përfshihen tregimi autobiografik "Saga e fëmijnisë" i botuem në vitin 2009 ; Fjalime të pabotueme ; pjesë nga Letërkëmbimi i tij pothuej të gjitha të pabotueme; si dhe vepra "Dhetë vjet liri". Veprën "Dhetë vjet liri" autori e kishte synue si një vë-Uim të plotë, që do të ishte vëllim i katërt i veprës madhore "Rrno vetëm për me tregue", por që do të duhej të botohej mbas vdekjes së tij. Tue pa se teksti që ashtë ruejtë delte i vogël si vëllim, u përf shi në ketë botim në formatin që lexuesi ka në dorë. Me kllapa katrore me tri pika në mes [...], të përdoruna në ndonji vend, janë shmangë elemente që nuk paraqesin interes për publikun. Falënderoj studiuesen Ana Luka për punën, që e kreu pa u lodhun, për redaktimin e ketij botimi; po ashtu Prof. dr. Aljula Jubanin për këshillat dhe sugjerimet e çmueshme që dha gjatë leximit të veprës "Dhetë vjet liri"; në mënyrë të posaçme falënderoj studiuesin e censhëm Prof. dr. Aurel Plasarin, bashkëpuntori i ngushtë i At Zef Pllumit, që na vuni në dispozicion për botim nji pjesë të letrave të At Zef Pllumit. At Vitor Demaj, OFM

Historiografia shqiptare e shekullit të pamvarsisë, për arsye të ndryshme, nuk kje kurrë e drejtë, prandaj as e saktë. Simbas direktivave të pushtetarëve ajo shkroi se "populli shqiptar me shpatë në dorë e çau rrugën e historisë" ose, me fjalë të tjera, fitoi lirinë e pamvarësinë, me gjakun e luftarëve. Sa për pamvarësinë, që u dha në vitin 1912, populli shqiptar nuk kje nji pushkë e fortë. Megjithkëtë ndjenja kombëtare kish pothuej nji gjysë shekulli që po formohej dalë e ngadalë. At Leonard de Martino, Pashko Vasa dhe Naim e Sami Frashëri me veprat e tyne kjenë apostujt kryesorë të zgjimit kombëtar, ndërkohë që kuvendet e françeskanëve e teqet e bektashijve kjenë çerdhet kryesore të nacionalizmit. Mbas tyne erdhën Preng Doçi, Faik Konica, Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi e vllaznit Qiriazi, që vunë theksin se pa formue njerëzit e kulturës nuk mund kish as pamvarsi të saktë, e kështu me veprat e veprimet e veta u përpoqën me edukue rininë e popullin e pregatitën për dishirën e kulturës, me shpirtin e dashunisë dhe atë të sakrificës për Atdheun.

At Anton Harapi vjen me një tjetër profil, - atë të publicistit në këtë botim. Një pjesë e mirë e artikujve të tij të botuara në revistën “Hylli i Dritës”, si dhe disa shkrime të botuar në gazetën “Ora e maleve” në vitet 1923-1924 janë përfshirë në këtë libër. Me rëndësi të veçantë është edhe fjala e tij që ka mbajtur në Këshillin e Naltë, ku vetë Harapi shpjegon arsyet se pse u bë pjesë e strukturave të shtetit kur Shqipëria ishte nën pushtim. Mendimi estetik dhe filozofik i tij vazhdon të shërbejë sot si një mënyrë për të intepretuar kulturën tonë kombëtare. Pas studimeve për teologji në Austri e Romë ai kthehet në Shqipëri më 1910 dhe shugurohet meshtar. Gjatë viteve 1912-1913 kur Shkodra qe e rrethuar nga trupat malazese e serbe ai i përkushtohet shërbesave fetare dhe njerëzore në kishën “Zoja Rruzare” në Shkodër, ku ishte edhe Kuvendi Françeskan. Gjatë kohës së takimeve që i paraprinë pavarësisë së Shqipërisë kërkohet nga nëpunësit e Ministrisë së Jashtme të Perandorisë Austro-Hungareze si përkthyes gjatë bisedimeve që u zhvilluan mes kontit L. Von Berthold dhe Ismail bej Vlorës, në mungesë morën sivëllaun e tij françeskan P. David Pepën. Por At Anton Harapi kujtohet dhe për fatin e tij të trishtë në histori. Ne ende sot nuk e dimë ku prehet trupi i tij. Pas hyrjes së komunizmit fati i tij ndryshoi përgjithmonë. I përpiktë me jetën shpirtërore, dhe i rreptë me trupin e tij, dashamirë me të gjithë njerëzit që takonte, qe një ndër klerikët më të ditur që e nderoi Kishën dhe atdheun me shkrime dhe vepra. Ishte një ndër katër “Regjentët” emëruar në krye të shtetit gjatë pushtimit gjerman. Pas largimit të pushtuesve duke menduar se regjimit do të rrëzohej shpejt u strehua në Plan të Dukagjinit. Pas kërkimeve të rrepta komunistët e gjetën duke u lutur dhe i vunë prangat menjëherë. Për gati gjashtë muaj qëndroi në birucat e hetuesisë në Tiranë, duke u torturuar prej xhelatëve komunistë. U dënua padrejtësisht dhe u pushkatua mbrëmjen e 14 shkurtit në orën 18.30. Eshtrat e tij janë ende në një gropë të panjohur diku në rrethinat e Tiranës.

At Gjergj Fishta O.F.M. ishte padyshim intelektuali autoritar më imponues i kulturës shqiptare për më se një gjysëm shekulli. Kritika dhe studimet për Fishtën dhe veprën e tij kanë një histori mbi 100 vjeçare. Autori dhe vepra e tij kanë kaluar përmes një rruge ku nuk kanë munguar lavdërimet e sharjet. Parë në aspektin vëllimor ajo padyshim që përbën korpusin më të madh të shkruar për një autor shqiptar. Studiues të vjetër e të rinj, bashkohës e pasardhës, tradicionalistë e modernë kanë dhënë ndihmesën e tyre, duke shpenzuar kohë për Fishtën, pavarësisht cilësisë së saj.

At Gjergj Fishta O.F.M. ishte padyshim intelektuali autoritar më imponues i kulturës shqiptare për më se një gjysëm shekulli. Kritika dhe studimet për Fishtën dhe veprën e tij kanë një histori mbi 100 vjeçare. Autori dhe vepra e tij kanë kaluar përmes një rruge ku nuk kanë munguar lavdërimet e sharjet. Parë në aspektin vëllimor ajo padyshim që përbën korpusin më të madh të shkruar për një autor shqiptar. Studiues të vjetër e të rinj, bashkohës e pasardhës, tradicionalistë e modernë kanë dhënë ndihmesën e tyre, duke shpenzuar kohë për Fishtën, pavarësisht cilësisë së saj.

At Gjergj Fishta njihet pak si prozator, dhe ky botim i përgatitur nga Prof. Dr. Persida Asllani sjell përmasën e këtij kolosi të kulturës kombëtare si prozator. Në vëllimin e parë janë përfshirë të gjitha krijimet që nga viti 1899 deri 1922.

At Gjergj Fishta njihet pak si prozator, dhe ky botim i përgatitur nga Prof. Dr. Persida Asllani sjell përmasën e këtij kolosi të kulturës kombëtare si prozator. Në vëllimin e II janë përfshirë të gjitha krijimet që nga viti 1923 deri në vitin1940.

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinces Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provincën Françeskane por edhe Kombin. "Hylli i Dritës"- revistë kulturore dhe shkencore - do të botohet dy herë në vit. Mirëpresim studime, shkrime e materiale arkivore, të cilat, mbasi të shqyrtohen prej redaksisë dhe drejtimit shkencor, mandej do të botohen te "Hylli". Shkrimet për botim nuk duhet të jenë më shumë se 20-25 f aqe. Pranojmë vetëm studime apo shkrime kulturore të pabotuara. Kësisoj, shkrimet që do të sillni në redaksinë e "Hyllit", nuk duhet të jenë refuzuar prej ndonji organi tjetër për arsye metodologjike apo shkencore.

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinces Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provincën Françeskane por edhe Kombin. "Hylli i Dritës"- revistë kulturore dhe shkencore - do të botohet dy herë në vit. Mirëpresim studime, shkrime e materiale arkivore, të cilat, mbasi të shqyrtohen prej redaksisë dhe drejtimit shkencor, mandej do të botohen te "Hylli". Shkrimet për botim nuk duhet të jenë më shumë se 20-25 f aqe. Pranojmë vetëm studime apo shkrime kulturore të pabotuara. Kësisoj, shkrimet që do të sillni në redaksinë e "Hyllit", nuk duhet të jenë refuzuar prej ndonji organi tjetër për arsye metodologjike apo shkencore.

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinces Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provincën Françeskane por edhe Kombin. "Hylli i Dritës"- revistë kulturore dhe shkencore - do të botohet dy herë në vit. Mirëpresim studime, shkrime e materiale arkivore, të cilat, mbasi të shqyrtohen prej redaksisë dhe drejtimit shkencor, mandej do të botohen te "Hylli". Shkrimet për botim nuk duhet të jenë më shumë se 20-25 f aqe. Pranojmë vetëm studime apo shkrime kulturore të pabotuara. Kësisoj, shkrimet që do të sillni në redaksinë e "Hyllit", nuk duhet të jenë refuzuar prej ndonji organi tjetër për arsye metodologjike apo shkencore.

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinces Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provincën Françeskane por edhe Kombin. "Hylli i Dritës"- revistë kulturore dhe shkencore - do të botohet dy herë në vit. Mirëpresim studime, shkrime e materiale arkivore, të cilat, mbasi të shqyrtohen prej redaksisë dhe drejtimit shkencor, mandej do të botohen te "Hylli". Shkrimet për botim nuk duhet të jenë më shumë se 20-25 f aqe. Pranojmë vetëm studime apo shkrime kulturore të pabotuara. Kësisoj, shkrimet që do të sillni në redaksinë e "Hyllit", nuk duhet të jenë refuzuar prej ndonji organi tjetër për arsye metodologjike apo shkencore.

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinces Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provincën Françeskane por edhe Kombin. "Hylli i Dritës"- revistë kulturore dhe shkencore - do të botohet dy herë në vit. Mirëpresim studime, shkrime e materiale arkivore, të cilat, mbasi të shqyrtohen prej redaksisë dhe drejtimit shkencor, mandej do të botohen te "Hylli". Shkrimet për botim nuk duhet të jenë më shumë se 20-25 f aqe. Pranojmë vetëm studime apo shkrime kulturore të pabotuara. Kësisoj, shkrimet që do të sillni në redaksinë e "Hyllit", nuk duhet të jenë refuzuar prej ndonji organi tjetër për arsye metodologjike apo shkencore.

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinces Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provincën Françeskane por edhe Kombin. "Hylli i Dritës"- revistë kulturore dhe shkencore - do të botohet dy herë në vit. Mirëpresim studime, shkrime e materiale arkivore, të cilat, mbasi të shqyrtohen prej redaksisë dhe drejtimit shkencor, mandej do të botohen te "Hylli". Shkrimet për botim nuk duhet të jenë më shumë se 20-25 f aqe. Pranojmë vetëm studime apo shkrime kulturore të pabotuara. Kësisoj, shkrimet që do të sillni në redaksinë e "Hyllit", nuk duhet të jenë refuzuar prej ndonji organi tjetër për arsye metodologjike apo shkencore.