Poezitë e librit që keni në duar janë shkruar shumë vite më parë nga babai im Hajdar Grepsa. Ato u bënë gati për botim që në korrik të vitit 1944, pra 74 vite më parë, në përmbledhjen me titull "Nëpër hijet e kopështit". Kjo vërtetohet edhe nga lajmërimet në gazetën "Atdheu", ku emri i Hajdar Grepsës është së bashku me një grup autorësh të kohësh. Falë Zotit, ky vëllim nuk u botua kurrë, për rrethana që nuk i di. Mbase për shkak të ardhjes së komunistëve në pushtet. Veçse ajo që di të them është se, nëse libri do të ishte botuar, fati i babait tim do të kishte përfunduar shumë keq dhe askush nuk e merr me mend se çfarë kalvari do të kish marrë jeta e tij.

“Poeti e ngre kokën deri në qiell, që të shohë pafundësinë, ndërsa shkencëtarët dhe dijetarët përpiqen ta fusin qiellin brenda kokave të veta, dhe kokat e tyre pëlcasin... Poezia është firma e vetme autentike e qenies njerëzore...” G.K.Chestertoni

O njerëz, e përse duhet të shkatërroni, kur mund të krijoni? Krijoni, sepse edhe ju jeni të krijuar. Thirrini njëherë të vetme nga thellësitë e shpirtit dhe të zemrës. Kërkojini ato ndjenja humane brenda tyre dhe vetëm atëherë do ta kuptoni përse quheni njerëz. Jeni ju ata që keni frikë nga vdekja, sepse ajo ju shoqëron hap pas hapi. Ajo kurrë nuk ju lë vetëm, sepse e keni pranuar atë të hyjë lirshëm në çdo skaj të jetës suaj. Ajo del përpara si një siluetë e zezë në çdo moment, në çdo hap të rrugës sate dhe ju verbon. Ju errëson shikimin dhe ju pengon në rrugën e jetës. Por edhe pse keni frikë, ju përsëri nuk guxoni ta largoni. Rrezikoni aq shumë, vetëm e vetëm të jetoni, të merrni frymë dhe të ndiheni të gjallë mes vdekjes suaj. Në këtë mënyrë, mendoni se jetën tuaj brenda vdekjes e kaloni bukur. Dëgjoni zërin e zemrës dhe të shpirtit tuaj. Ai vjen nga thellësitë dhe është i kulluar. Rruga e gjatë që ka bërë, e ka pastruar dhe e ka filtruar nga të gjitha mikrobet që jeni munduar t'i infektoni. Vetëm ky do të jetë ilaçi që ka për të kuruar sëmundjen tuaj. Tashmë ajo ka përparuar dhe po ju infekton të gjithëve. Pastërtia e tij do tju udhëheqë drejt .

Tri Ditë dhe Dy Netë, është një autobiografi e shkruar nga Hiljana Biba, studente në Fakultetin e Mjekësisë Tiranë, pak pas publikimit online të veprës "Më quajnë Xhulia". Kjo e fundit e vlerësuar rishtasi me çmime të ndryshme dhe e renditur ndër veprat më të lexuara fiction në Booksie. Midis këtyre faqeve, ilustrohet se si brenda një nate, një adoleshente e apasionuar pas jetës dhe e aftë të përballojë problemet kronike familjare e jo vetëm, mund të shndërrohet në një hipokondriake, në një pre të depresionit, OCD-së dhe ankthit. Në këtë libër, të shoqëruar nga melankolia dhe nostalgjia, ajo ju tregon se si ia arriti t'i mbijetojë këtij rrethi vicioz dhe jep disa këshilla për t’ju falur qetësi, të bashkangjitura me situata komike. Nëse jeni duke përjetuar një situatë jo të favorshme psikologjike, për çfarëdo lloj shkaku, ju nuk jeni vetëm. Ky libër është shkruar për ju, për t'ju ndihmuar...të shëroheni!

Masuxhi Ono është një artist japonez, piktor, i dalë në pension, i cili ka humbur të birin dhe të shoqen gjatë Luftës së Dytë Botërore. Tashmë, i qetë dhe babaxhan, jeton me të bijat, i përkushtohet të nipit si një gjysh i mirë dhe kopshtit të shtëpisë së tij të bukur. Në pamje të parë, asgjë nuk i trazon ujërat e kësaj pleqërie të bardhë. Mirëpo, bisedimet për martesën e vajzës së dytë, sipas zakoneve japoneze, do të nxjerrin në pah kujtime dhe shqetësime të së kaluarës së tij. Në rininë e vet, si djalosh i talentuar në pikturë, por edhe krenar e i vëmendshëm ndaj mjerimit ku ishte zhytur vendi, artisti Masuxhi Ono nuk dëshironte t'ia kushtonte artin e tij vetëm kremtimit të bukurisë fizike, asaj "botës fluturake" të jetës së natës, qejfeve dhe zdërhalljeve me miq e geisha. Në vend të kësaj, ai e vuri artin e tij në shërbim të lëvizjes imperialiste që e shpuri Japoninë drejt Luftës së Dytë Botërore. Mirëpo, zgjedhjet e tij gjatë luftës, të volitshme për atë kohë, kanë lënë gjurmë në sytë e kolegëve dhe miqve, duke ia cenuar reputacionin. Megjithatë, plaku, duke menduar se ka vepruar në të mirë të vendit, nuk e kupton zemërimin dhe përbuzjen ndaj tij. I akuzuar nga shoqëria për dështimin e saj dhe i fyer për stilin e tij estetik në të shkuarën, ai përshkon nga e para historinë personale, që e bën edhe hero, edhe burracak, por mbi të gjitha, një qenie njerëzore. “Kam mësuar shumë nga meditimi i botës së kënaqësive dhe nga bukuria e brishtë e kësaj bote. Por ndiej se tani ka ardhur koha që të vazhdoj me të tjera gjëra. Sensei, jam i mendimit që, në një kohë të tillë, të trazuar, artistët duhet të mësojnë të vlerësojnë gjëra më të prekshme sesa ato të botës së kënaqësisë, që treten me dritën e mëngjesit. Nuk është e thënë që artistët të jetojnë gjithnjë në një botë dekadente dhe të veçuar. Ndërgjegjja, sensei, më thotëse nuk mund të qëndroj gjithmonë artist i botës fluturake.”

Se Muji ishte bir i kreshnikisë, nëse rapsodi e këndon, nuk i shton trimërisë së tij asnjë fije, as se ishte bujar me miqtë, (përvec rasës se Omerit të ri, duhet thënë, që nuk e ndihu plakun e cikës në Jutbinë). As se qe idhnak dhe i përmbyset me gumanat e shkjetë, nuk con peshë në kangë, por se Halilit i dridheshin telat e holla të dashnisë, qoftë për bjeshkatare apo për shkinë, për këtë mund të thuhet kaq pak, aq sa Zana e Jutbinës di. Në Krajli kishte rënë nata, hëna praronte majat e bjeshkëve. Nën rrapin shekullor të tridhjetë vajzat e Jutbinës ishin bashkuar, duke ua lene kullat e boshtet nënave. Shqerrat ua kishin lënë mrizeve. Të tridhjetë vajzat po pushonin nën hijet e degëve. Sipër ahishte e breshta vigjëlonin qark mrizit.

"Kështu më ra në duar Sinagoga e ikonathyesve, në një dimër të ftohtë me lagështirë, dhe ende e kujtoj kënaqësinë e pamat që më dhanë ato faqe, edhe ngushëllimin, ditësh kur gjithçka ndillte vetëm trishtim. Libri i Wilcock-ut më ktheu harenë, siç dinë të bëjnë vetëm kryeveprat e letërsisë që janë, njëherësh, edhe kryevepra humori të zi, si aforizmat e Lichtenberg-ut ose Tristram Shandy i Sterne-it... Sot, mbas shtatëmbëdhjetë vjetësh, del botimi i dytë. Në daçi të qeshni, në daçi ta përmirësoni shëndetin, blijeni, vidheni, merreni hua, po ama lexojeni."

Shtëpia në udhëkryq e Vassilis Vassilikos, shkrimtar bashkëkohor grek, është një roman erotik, plot sensualitet dhe seksualitet. Vepra sjell atmosferën e jetës rinore dhe të qarqeve të artistëve grekë të fundviteve '50, përshkruan ambicie të zhgënjyera dhe ëndrra të parealizuara, që, pa dyshim, shënjojnë karakterin dhe jetën e personazheve kryesore. Kjo nuk është vetëm një histori dashurie mes Janit student dhe Magdës, gruas së muzikantit Jakov. Është shumë më tepër sesa thjesht pasion, mbushur me fiksime dhe afshe të tepruara, gati patologjike. Ata e duan njëri-tjetrin, nuk bëjnë dot pa njëri-tjetrin, ndahen e kthehen së bashku nën ethet e dashurisë dhe seksit të shfrenuar. Gjatë rrëfimit mjeshtëror, mbushur me erotizëm që ndihet përmes atmosferës së ngjarjeve dhe më gjerë, në shtëpinë e Jakovit duket sikur të gjitha personazhet janë, kush më pak e kush më shumë, të përfshira në marrëdhënie sekrete apo joshje, që deformojnë raportet e tyre intime, por në të njëjtën kohë i shtyjnë ato të kërkojnë kënaqësi të reja, edhe pse me dhembje. Në këtë roman del qartë atmosfera e shfrenuar e Athinës së mesit të shekullit XX, ajo atmosferë që sundonte edhe në Europe, në kërkim të lirisë së pakufishme. I vlerësuar për portretizimin mjeshtëror të personazheve, Shtëpia në udhëkryqy romani që shënoi majën në krijimtarinë letrare të Vassilis Vassilikos, është përkthyer në 40 gjuhë dhe ka fituar Çmimin Shtetëror për Prozën e Shkurtër më 1980, si dhe shumë çmime të rëndësishme letrare.

Konstelacione 47 E ndërgjegjshme që, falë origjinës së dyfishtë, kam trashëguar një përvojë historike, shpirtërore e kulturore të përveçme, dëshirën për të rrëfyer "epokën time" e kam përjetuar si një nevojë të brendshme për të mos humbur rrënjët. "15 dite prilli" nuk është një libër autobiografik. E megjithatë... jam studentja e Mjekësisë që e mësoi anatominë mbi trupa djelmoshash të pushkatuar; jam qytetarja që u përball me pabesinë dhe absurditetin; jam banorja e dashuruar në qytetin-bunker; Jam intelektualja e asfiksuar nga despotizmi ideologjik; Jam artistja e dënuar për evazion ëndrrash... Shtyjeni portën pa frikë.

Fjalët i japin hijeshi të rrallë dashurisë, i japin atë që quhet ndryshe regjistrin poetik, i veshin romantikën e veçantë, e mbushin pse jo edhe me një melankoli e trishtim aq të ëmbël sa më s'bëhet. Vërtet ato raste janë jetëshkurtra, nisin në një breg lumi, ose në buzë deti, plot kuptim e me një sensibilitet tronditës e pastaj përfundojnë në një tjetër zjarrmi, me mjaft kuptim, gati si përmbushje e një rasti për të kaluar mërzinë. Po, mër-zinë. Se jeta jonë rrethohet nga kjo vrasëse e paskrupullt: mërzia! Ka pasur të drejtë që shprehej aq hapur kundër saj, duke ndjekur rrugën e kundërt më të përplot ëndrra dhe qëllime fisnike, që për fat të keq ose mbetën në mes të rruges, ose nuk u bënë dot kurrë të tijat. Ato ishin dhe janë gjëra që filluan, po nuk u kryen prej pamundësisë që e ndjek njeriun. Ose më saktë prej pamundësisë klasike që gjithë jetën e ka rrethuar mikun tim të mirë e të pazëvendësueshëm.

Permbledhja "HistoriKineze" u dedikohet te gjithe atyre qe e duan letersine dhe historine dhe qe duan ta njohin edhe me shume Kinen. Sot, eshte shume e lehte qe te marresh informacion per nje vend nepermjet televizionit, lundrimit ne internet, apo duke prekur ekranin e celularit, por, ne besojme se Antologjia e Prozes Kineze qe keni ne duar, e para e ketij lloji ne botimet shqiptare, do ta beje edhe me te prekshem dhe do ta sjelle akoma edhe me afer lexuesit, nga sa e paraqesin mediat, analistet politike, arkivat apo muzete, te shkuaren dhe te tashmen e Kines. Keto histori, zbulojne nje pjese te rendesi-shme te psikologjise dhe pasurise shpirterore te popullit kinez, te cilen nuk kemi pa-sur rastin ta njohim me pare.

Po gjate ketyre pesedhjete viteve Leka ka shkruar dhjetera drama, radiodrama, i ka vene ne skene, i ka regjistruar ne radio,Tradicionale. Po kete radhe ka bere dicka te jashtezakonshme. Ne stilin qe e kishte brenda vetes po e kishte harruar rruges. Libri qe une e lexova ne printshkrim me befasoi. Eshte nje liber me nje fantazi te cmendur qe shkon deri ne absurd. Ironi dhe sarkazem ka nga kreu e deri ne fund. Eshte nje liber i vecante nga ana stilistike, ndryshe çfare jemi mesuar te lexojme. Kur e lexon te yjen te qeshesh me budallalleqet e Luftetarit, po nganjehere edhe te dhimbset, gjynah i shkreti si eshte katandise ...

Megjithëse këtë radhë Eli Knina ka ndryshuar regjistër krijues,(duke sjellë për lexuesit tregime dhe rrefime memuaristike), përsëri letërsia e saj ka po atë përndritje dhe vezullim, atë shkëlqim dhe magji, sikurse edhe poezia e katër librave të saj të mëparshëm. Këtë herë Autorja ka vënë në skenën e teatrit të saj artistik dhjetra linja kujtimesh, të vecanta e interesante, subjekte të këndëshme (që e shtgtojnë lexuesin në rrëfenja fëmijërie), situata nga më të çuditshme, kthina historishë të padëgjuara, ndodhi të habitshme, personazhe të tipologjive të jashtëzakonshme, imazhe të mrekullueshme. Ajo ka po të njëjtën zhdërvjelltësi. Lehtësi të shkruari, fjalor të harlisur, gjendje dhe frymëzime, sic i ka provuar dhe me poezinë e suksesshme që Eli bën. "Memuaret nuk janë përmbledhje të jetës. por dritare të hapura ne jetën e dikujt, si fotografi që nderojnë një realitet"-shkruan Ëilliam Zinsser. Pikërisht këtë devize kam përjetuar, kur lexova rrëfimet e "Vetja ma shkel syrin". Qyteti i lindjes së shkrimtares, personazhet e vecante. ngjarjet që sillen nëpër jetët e njerëzve, janë në fokusin e veëendjes artistike të Eli Kanines.Çdo gjë na vjen para vëmendjes me një elegancë të shkruari, me një stil fin të rrefyeri, me një dritë të vecantë që e ka vetem kjo autore. Shkrimtarja luan estetikisht me të kaluarën si me nje dimension sa argetues dhe të këndshëm, aq dhe filozofik dhe racional. "E shkuara nuk vdes, madje ajo as nuk ka shkuar"- thote Ëilliam Foulkner. Po. Vërtetë e shkuara është prezente, me ate tisin e saj misterioz, tundues, ndjellës, të këndshëm. Këtë më mirë se kushdo, na e deshmon ky libër krejt i vecantë.

Qirinjtë llamburitnin. Aroma e temjanit dhe era e tymit që lëshonin qirinjtë i jepnin solemnitet ceremonisë. Djali ishte i qetë dhe flinte në dorë të Marigosë. Nuna, me shumë delikatesë, fiiloi ta zhveshë djalin, pavarësisht se ai flinte në një gjumë të qetë e të thellë. Ndërsa ishte i zhveshur plotësisht djali fiiloi të mërdhijë e të përdridhej, por sytë i kishte të mbyllur ende. Kur ra në dorë të priftit, papritur lëshoi zë, asgjë më shumë, po kur prifti e zhyti në ujë dhe fiiloi t'i këndojë formulën, djali i Marigosë së Kristaqit ia dha një ulerimë ashtu siç dinte ai. Veç të shihje fshatarët se si u shkoi buza vesh më vesh nga kënaqësia që ndien duke dëgjuar ulërimën e kristaltë të djalit të Marigosë...

Adami “Ata janë djem; e mësuam këtë vite më parë. Ardhja e tyre në atë formë të vogël, të papjekur, ishte për ne si gjegjëzë; nuk ishim mësuar me këtë. Tani kemi edhe disa vajza. Abeli është djalë i mbarë, por nëse Kaini do të kishte qëndruar ari, kjo do të ishte qënë më mirë për të. Tani e kuptoj që në fillim e kisha gabim për Evën; është më mirë të jetosh jashtë kkopshit me të sesa brenda tij dhe pa të. Në fillim mendoja që ajo fliste shumë por do të jëm i pikëlluar kur ky zë të bjerë në heshtje dhe të largohet nga jeta ime. Bekuar qoftë gështenja që na bëri bashkë e më mësoi mirësinë e zemrës së saj dhe ëmbëlsinë e shpirtit të saj!”

Gjuha jonë një nga më të moçmet në Europë, pra kjo pasuri që e kanë trashëguar shqiptarët me bekim prej Naimit, ne ja japim si pasuri e larmi njerëzimit. Naimi, duke shpëtuar shqipet ka shpëtuar një pasuri të rallë që është e rëndësishme për kulturën botërore “Gjuhë gjeniale” Robert d’Angeli. Naimi thoshte se shqipja është “gjuhë perëndie”

Siç ka treguar Ernest Kurtiusi, ‘Grindja midis të lashtëve dhe modernëve’ –debati mbi parësinë e klasicitetit ndaj modernitetin zë fill në Mesjetë dhe është i lidhur ngushtë me kushtet e Europës së sapodalë nga latiniteti dhe me evokimet e qarta që Rilindja u bënte burimeve, modeleve dhe idealeve të veçanta antike. Epika rilindase, tragjedia neoklasike , disa forma lirike si odet dhe satira (si në vargje ashtu edhe në prozë) e shpallin hapur borxhin e tyre natyrën e tyre si imitatio dialektike ndaj pararendësve grekë dhe latinë. Ishte e ligjshme të pohoje se letërsitë në gjuhën popullore, që linden si rrjedhojë e së tatëpjetës së communitas-it helenistiko-roman s’ishin veçse shtojca të Homerit dhe të Virgjilit . të Shkencës dhe të tragjikëve grekë, Të Pindarit, të Horacit dhe të Juvenalit

Edukimi i stoikut është e vetja vepër qe ka mbetur nga baroni i Teives, më i rezikshmi nga heteronimet e Pessoa-s, të cilin vetë Pessoa nuk do ta përmendë r as do ta përdorë më gjekundi në veprat e tjera të njohura. Ai do ta dënojë me vetvrasje baronin, mbasi ky i fundit i ka shkatërruar të gjitha sprovat e veta letrare të mëparshme. Si përfundim, shpëton vetëm ky tekst, një rrëfim mbi pamundësinë e shkrimit dhe pamundësinë për te prodhuar art të lartë. Kjo vepër u zbulua nga studiuesi i njohur i Pessoas Richard Zenith-i ndërsa po u printe kërkimeve në arkivin e Pessoas. Dotëshkrimi përbëhej nga një fletore e vogël e zezë, e patranskiptuar ndonjëherë më parë. Në të ai gjeti këtë vepër të mangët dhe jo të vëllishme, por thetëse dhe që plotëson librin më te njohur të Pessoas, Librin e shqetësimit dhe aristrokati Teive janë që te dy shembuj të të njëjtit fenomen: paaftësisë për tu përshtatur me rëalitetin e jetës.