"Hoteli përbri kishës", është pasqyrë e kohës që e lindi, shëmbëlltyrë e një tranzicioni të trazuar, ku personazhet përndiqen nga paranoja, heshtja, vetmia, pafuqia dhe që shkojnë drejt fundit të tyre me dhimbje, me brenga, por sidoqoftë të heshtur dhe të bindur. Të gjitha tregimet e këtij vëllimi përpiqen të bëjnë thirrje për rebelim.

Ky libër i disatë i Arben Dedjes (që rreket gjithmonë - nuk e dimë se me sa sukses - të mos bëhet i mërzitshëm) i referohet pritshmërisë: është cit vetëm me tekste për t'u përdorur si të pasme kopertinash librash imagjinare, që mbase nuk do të shkruhen kurrë - bile më e mundshme është të mos shkruhen kurrë-po ku i dihet? Po sikur të zbulojmë thesarin e Ali Pashait në Tepelenë? Po sikur të dalim kampionë bote në futboll? Po sikur të hyjmë në Europë? I duhet edhe shkrimtarit të ëndërrojë.

Për tri gjëra është i sigurt hetuesi privat Bardhyl Nini. E para, e vetmja drejtësi që do të gjejë në Shqipëri është ajo që do të arrijë ta bëjë me duart e tij. E dyta, kafja pa konjak "Skënderbeu" është si pushka pa fishek. E treta dhe e fundit: po vendose të shkosh në shesh të mejdanit, ose lufto me shpirt ose mos shko fare. Bardhyli duket sikur ka gjetur rehat në Tiranën e tij. I shtyn ditët në lokalin e lagjes me një kafe e konjak para, duke luajtur domino e duke ndjekur raste pa shumë rëndësi. Kur Esteri troket në portën e tij, duket sikur detyra qe do t'i japë është thjesht një tradhti bashkëshortore si shumë të tjera. Por qysh nga ai çast, hetuesi privat hyn në një vorbull ngjarjesh që nuk arrin më ta kontrollojë. Shpejt, do të gjendet i rrethuar nga ëe fortët e qytetit, batakçinj e mashtrues ordinerë, prostituta, gjykatës të korruptuar, femijë partizanësh, policë e shitës bajamesh. Bardhylit i duhet të kuptojë që çdo zgjidhje sjell edhe një sakrificë, dhe çdo sakrificë duhet paguar.

Është Lufta e Parë Ballkanike, malazezët kanë rrethuar Shkodrën, kurse serbët kanë pushtuar tokat nga fusha e Zadrimës deri në Portin e Shëngjinit. Një qytet i tërë është zënë në grackë. Kush është brenda rrethimit, jeton nën rrebeshin e bombardimeve, të zisë së urisë dhe ngricës që s'ka zjarr ta shkrijë. Mbijetesa duket si mallkim, vdekja si shpëtim. Kolë Laca duhet të fotografojë këtë gjëmë. Aparati i tij nuk përjetëson vetëm kronikën e qytetit, por edhe fatin e tij. Trina do të ngrijë në pllakën e gurit që t'i shpëtojë besës. Një zë që qan nga gurët e kështjellës, do të mallkojë fjalën e dhënë, gjë që e lë pa gjumë Esat Pashën, ndërsa Hasan Rizaja me murgun erëmirë kanë për ta treguar me gisht. Osja i Falltores do t'i shohë të gjitha, ndonëse i ndryrë brenda mureve të vetmisë. Në gjithë këtë lëmsh, endet Çerçiz Topulli në kërkim të armikut, pavarësisht se Përballë i del veç i premtuari. Një rrëfirn epik për qëndresën e një kombi përmes triumfit të dashurisë.

Romani Koha në mes ka në qendër jetën e një familjeje shqiptare të kamur, nga ato që fill pas vitit 1944 u konsideruan të deklasuara dhe iu sekuestruan pasuritë. Protagonistët e romanit janë përfaqesuesit e katër brezave të familjes Terziu, jeta e të cilëve shpaloset në menyrë kronologjike në faqet e romanit me një realizëm dhe dramacitet të fuqishëm. E shkruar në stilin e romanit klasik, vepra ështëe shtrirë në kohë dhe ka ngjarje të shumta që përbejnë thelbin e tij, si dhe sfondin ku zhvillohen ngjarjet. Ato janë ngjizur në menyrë të natyrshme në fabulën e tij dhe gërshetohen me fatet e personazheve kryesorë dhe episodikë, që janë të shumta dhe krijojnë një tablo të plotë të ngjarjeve në tri periudha historike kulminante të popullit shqiptar.

Jetësim do të thotë që personazhet të dalin përtej kopertinës së librit dhe të të ngjisin me mesazhet e tyre. Teksa lexon tregimet e Armenidës, sytë e tyre lëvizin. Ky është efekti i prozës së mirë, t'i besosh personazhet në vërtetesinë artistike, që nesër mos gabosh, sikur ata!

Një imazh i pangjyrë i Tiranës së viteve 80, një adoleshente që rend rrugëve të heshtura me deshirën për të zbuluar botën e ndaluar nëpërmjet ekranit të vogël, dhe ai veshur me zbehtësinë bardhë e zi të kohës. Ngjyrimet e imagjinatës do ta ndihmojnë Artën adoleshente të endërrojë përgjatë errësirës së turbullt të një periudhe të vështirë. Vitet ndërkohë kalojnë, koha ndërron imazhin e saj. Arta, si pa kuptuar ndjen se është rritur. Jeta pashmangërisht do të hyjë në labirinte aventurash që ajo kurrë s'do t'i kish imagjinuar më parë. Si do të jetë raporti i vajzës me ngjyrat e jetës më tej? A do t'i qëndrojnë ato pritshmërive të saj, a do të kenë të njëjtin ndriçim fantazie apo do të kthehen papritmas në zhgënjime e iluzione të thyera? Si do të jetë në përballje me ëndrrat e adoleshentes së dikurshme, raporti i së nesërmes? Në qendër të gjithë kësaj vorbulle të rrëmujshme ndryshimi është Arta dhe bota e saj.

Një emigrant dhe një gazetare! Një takim i rastësishëm që përfundon me një pështjellim ndjenjash, e më pas në një dashuri të zjarrtë dhe jo vetëm! Si ndërthuren fatet midis të dyve? A janë ata të lidhur pazgjidhshmërisht me fatet e kombeve? Ky libër rreket t'i flasë ndërgjegjes së një vendi përmes dashurisë së dy njerëzve, ku secili prej tyre përjeton një "rilindje" të dytë nga ato që ndodhin rrallë në "mesin e artë" të jetës njerëzore. Me një vëzhgim konstant mbi shtëpinë, lagjen, qytetin, një burrë i ikur nga udhët e dheut të vet, ridimensionon jo vetëm jetën në një tokë të panjohur, por edhe pikëpamjet e tij për kombet që nuk kanë mundur të kapërcejnë mjegullën e tyre historike.

Misheli dhe Ana janë një çift të rinjsh francezë, që kanë vendosur të kalojnë disa ditë të pushimeve të tyre në malet e Veriut të Shqipërisë. Të zënë nga një stuhi e beftë, ata gjejnë strehë në një kullë, e cila fsheh një mister të tmerrshëm. Për t'u larguar prej andej, ata duhet të zgjidhin enigmën që ajo mbart, por sa më shumë zbulojnë mbi ndodhitë mes atyre mureve, aq më shumë përballen me të kaluarën e tyre...

"Cikël... E tillë është edhe jeta, si këto pika shiu që përhapen për t'u lënë vendin pasuesve identikë. Një tjetër do të jetë banor i kësaj shtëpie, i këtyre katër mureve që kanë parë dhe dëgjuar kushedi sa histori, brenga... buzëqeshjet duhet të kenë qenë më të rralla, me siguri. Veç mirësjelljes së programuar, vështirë të dallosh grimca të vërteta emocioni në portretet e ngrira të vendësve. Në Absurd, edhe pse në dukje më të ligj, njerëzit ishin më të gjallë në përjetimet e tyre. Edhe më të kamufluarit ndër ta, zbërtheheshin më lehtë nga sytë e një të sprovuari të aftë për të kuptuar natyrat njerëzore."

Një roman biografik kushtuar gjyshes dhc stërgjyshes sime, që nuk i njoha kurrë, por vetëm përmes atyre që më lanë në një ditar. Historia na kthen në shek. XVIII. Botëkuptimi dhe jeta e grave të asaj kohe, përmes dashurisë, luftës, urrejtjes dhe aromave të parfumeve. Amanetet brez pas brezi, që përcjellin një pjesë të shpirtit dhe të traditave të dikurshme. Rresht pas rreshti hapet para lexuesit një botë interesante misteri dhe bukurie femërore të atyre viteve. Si dashuronin dhe si e konceptonin ato botën. Është një roman, i cili do t'i tregojë më shumë lexuesit për jetën, veshjet, zakonet e grave të asaj periudhe, të cilat jetonin mes dy qyteteve: Gjirokastrës dhe Janinës. Ato flisnin e mendonin në një mënyrë mjaft të veçantë... Romani të mban të mbërthyer nga fillimi në fund, për shkak të dinamikës së ngjarjeve, misterit dhe historisë së bukur të dashurisë së një epoke tjetër.

Ky roman flet për një Kësulëkuqe koketuese dhe një Ujk të sëmurë. Është një histori e dashurisë dhe një shëtitje nëpër pyllin magjik të tregimtarisë, ku personazhet futen shtigjeve të mitologjisë, perrallës, religjionit dhe animacionit. Ulërimat dhe psherëtimat, lehjet dhe blegërimat vijnë si një perballje alegorike që zgjon jehun e egërsisë brenda nesh. Ky është një rrëfim që përdor cartoon logic brenda artit kombinatorik, ku ndërfuten elemente teatrore, filmike dhe muzikore; është një prozë që ka poezinë dhe dramën brenda. I vendosur në një vend të vogël të kontinentit që e ka marrë emrin nga një femër e përdhunuar, ai flet edhe për përdhunimet gjatë luftës në Kosovë, dhe për pasojat e tyre në paqe. Romani është ndërtuar si një shetitje filozofike nëpër një botë sa reale, aq edhe përrallore. Ky nuk është roman dokumentar, as përrallë e pastër.

Grahja e biçikletës Sofijen a thue se e transformojke, e çelke diqysh, e këndellke, e mbushke me jetë. Ulja në shalë, puhitja e flokëve, tallazitja e fustanit, ajri i ftoftë, që e ndien në gjoks, që e ndien mes kambëve të vala, e gëzojke, e mbushke me dofarë ndjesish turbulluese, me do drithma, u pushtojke me emocione blasfemike, eterike, kozmogonike sa dojke me dalë prej fustani, prej likure, dojke me u shndërrue në nji vulvë të hapun e të vaktë të kthyeme p'ej kozmosi, për me e pritun farën e nji qytetnimi të ri, që hënëz ka me lindë, farën e nji Zoti t'ri, që ka me i ba gjindën ma të lumtun, ma të dashtun, ma emotive, ku vajzat kanë me qenë të lira në dashni, kanë me qenë të lira në martesë, dhe ku kanë me mujt me i grahë biçikletave tanë ditën, nis e sos.

Ditën tjetër Titini tha se makinën s'e kish marrë për ekspozitë. Ata duhej ta bënin një udhëtim për diku me të. Ia vlente, të shkonin në një pikë turistike, d y se ku mund të shkonin. Ranë dakord që të shkonin në një lokal, diku në kodrat e qytetit. Ishte një lokal mjaft i frekuentuar dhe nga prania e shumë njerëzve edhe makina do të tregonte patjetër rendësinë e tyre. Tani Titini e mori makinën vetë duke thënë edhe një shprehje fetare nëpër dhëmbë, diçka si lutje. Makina nxitonte, ajo sikur donte të dilte nga duart e shoferit, ishte e re e bukur dhe e fuqishme. Titini ndaloi në një semafor. Pas tij vinte Fabi i cili po ecte shpejt me makinën e vet.

Pas botimit të romaneve: "Sekreti i dashurisë", "Të fshehtat që djegin zemrën" dhe "Amë vajze", paraqitet para lexuesit me romanin e tij të katërt dhe ka në proces punimi edhe romane të tjera. Ky autor shquhet për rrokjen e temës aktuale, duke shpalosur artistikisht realitete të gjalla të botës shqiptare, ku përthyhen dhe marrin formë të gjitha kategoritë sociale, të gjitha moshat dhe autori ka ditur të japë pikërisht këtë pështjellim të shoqërisë së sotme, që dominohet nga ethet e pasurimit dhe, për pasojë, karakteri i njeriut merr ulje-ngritjet e tij.

Leximi i një romani pa një vijë të njëtrajtshme rrëfirni është i lodhshëm, sepse këndonjësi përtestar kërkon që ta ketë një fillim të qartë, një mes të ngjeshur dhe një fund të sqarueshëm. Por, autori real i këtij tregimi të gjati refuzon kategorikisht që të shkruaj për këtë lexues që ka kërkesa që çdo gjë në një krijim artistik të jetë e ndërlidhur, çdo gjë të jetë e sqarueshme, hallkat e rrëfimit të jenë të ndërlidhura zinxhirshëm mes vete, dhe romani të ndërtohet dhe të funksionojë si një mekanizëm i patëmetë.

Gjërat e shkruara këtu janë të bazuara në shkencë, por në fund të fundit janë trillime edhe kur përmenden vende dhe subjekte të vërteta. Disa detaje janë inspiruar nga vepra të tjera fantastiko - shkencore, por kjo nuk i bën plagjiat sepse pjesa tjetër e tregimit, dhe mesazhi përfundimtar që synohet të jepet është tërësisht i ndryshëm prej tyre. Ngjashmëritë me persona të vërtetë të disa prej karaktereve në këto tregime nuk janë të rastësishme sepse ato personazhe, ose detaje të caktuara të tyre janë frymëzuar nga fytyra, pafytyrë, dhe dyfytyrësh, që autori i këtyre tregimeve i ka takuar ose për të cilët din përmes mjeteve të komunikimit dhe informimit.

“Nuk do ta harronte atë grua të mirë, që i buzëqeshte dhe i ledhatonte kryet me dashuri. E kishte parë më në fund filmin, i kapluar nga emocione të forta, pa i përmbajtur lotët duke iu betuar vetes se do të bëhej shkrimtar i madh. Kur dolën nga kinemaja ajo e nxori nga fustani dhe i dha një dackë në fytyrë duke e sharë me fjalë të ndyra. Ai nuk e kuptoi pse u soll ashtu dhe menjëherë, nga Aleksandër Dyma apo Çarls Dikens që ëndërronte të bëhej, iu duk vetja si një zgjebarak i pa fat. E qëlloi me gurë pajtonin me tetë kuaj që e mori atë nxitimthi teksa mblidhte rreth kofshëve fustanin e saj të madh me një" gjest prej mbretëreshe Mari Antuanete, apo Mari Stjuart, siç e përfytyronte i nxitur nga leximi i romaneve francezë apo anglezë që ia kishin kripur trutë.

“…Personazhet e Ylli Pangos i gjen kurdoherë nën një diell që kur perëndon tingëllon më fort dhe flakërimi i tij të mbërthen në vend, kudo qofsh, ndërsa ajri i trëndafilave blu të ngacmon fort dhe të gjaillëron dhe me hijen e tyre duan të shkëputen nga ai realitet molisës, i zbehtë dhe i pazoti të kthente rrotën e historisë pas, pa berë kushedi çfarë, veçse shihen e s'ngopen me nëri-tjetrin, ashtu, me ironinë e zakonshme e plot përfillje.” - Ç’kohë e ndyrë! – thonë nëpër dhëmbë. Dhe nuk e prishin terezinë. Katër a pesë piktura, disa peisazhe, një portret, zverdhin në ngrohtësinë e transplantit të paganinit.

..Atë e kishte shpëtuar malli për vendlindjen. Veç kjo s'mund të harrohej. Edhe kur ai, autori i romanit "Antrakti suedez" dhe i legjendës së mërgimit, do të shkruante se koha do ta kish harruar me siguri, që i pat dhënë një krijim të paharruar, duke ruajtur në shpirt portretin në vaj të dhimbjes, të cilën ai do ta vinte në murin përballë shtratit. Lufta e motiveve, vendimi, kujtimi i momenteve më të bukura të jetës, gdhendja e personazheve... Gjithçka. Sa bukur që tingëllon-te.

Një grua e re sfidon vdekjen në përballje me një sëmundje të rëndë gjymtuese për feminilitetin e saj. Sfidon edhe dashurinë ku kish lidhur shpresën për jetën, që e braktis në çastet më të vështira. Në luftën për mbijetesë arrin të mbahet fort pas fillit të matriarkave të gjakut, fillit të gjakut të nënës, që shkon gjer në fund të kohërave. Një amazonë luftëtare përballet me gjymtimin e feminilitetit të saj për të manovruar Harkun e Pathyeshmërisë të prijëses. Ajo përleshet trup më trup me dashurinë, të cilën nuk e pranon, por qe ia imponojnë perënditë.