Tregimet e këtij libri, sikurse është një tendencë e viteve të fundit në prozën tone, nuk kanë koordinata të qarta në hapësirë dhe në kohë; ato ruajnë një distance që nuk di si t'ia vë emrin me realizimin. Dhe kjo mund të vihet re deri te një lloj sfumimi i personazheve të gjalla dhe nxjerrjes në pah të personazheve-ide apo që ilustrojnë ide të caktuara. Loer Kume e mbush bollëkun që krijon objektivisht kjo iloj proze e predikateve me kulturën që zotëron dhe me stilin e të shkruarit Njëherë e një kohë shkrimtarët niseshin si të tiiië dhe shkonin drejt përsosjes së stilit. Vetë Tolstoi shkruante në ditarin e tij: "Duke shkruar përsoset stili'! Në kohën tonë dallojmë të kundërtën: autorët startojnë me një stil mjaft të përpunuar drejt shkrimtarit. Në këtë udhëtim, shkrimtarit Loer Kume i vjen në ndihmë dvojniku apo dyzimi i tij në formën e një gjykatësi të rreptë, që shfaqet dhe tërheq natën nga dorëshkrimet e tij poshtë shtratit apo mbi tryezë tekstin që duhet hequr. Ndërhyrjen e dytsit të tij të brendshëm në procesin e seleksionimit krijues, autori e ka përshkruar në tregimin "LeNonEncore", shkruar me mjeshtëri të lartë. Tregim i një vetëdijeje që premton ta çojë përpara Loerin. PreçZogaj

"Një dashuri dhe shtatë faje" është roman për një njëmendësi brutale: për njeriun i cili përpiqet të jetë autentik në kushtet kur atë përpjekje e kthejnë në fatkeqësi të tij; për një ngjarje të madhe, të kundërshtuar me shtypje të madhe, e cila i zbulon njerëzit e vegjël me ide, përcaktime dhe veprime historikisht të gabuara; për një vit të txishtë, të gjatë sa një shekull me ndikim shekullor. Ky është roman në të cilin edhe dashuria bëhet shkak për fajësim të shumëfishuar - roman në të cilin kallëzimi për të fajësuar, për fajësues dhe për dëshmitarë, që nuk ngurrojnë ta përsërisin fjalinë më vetëcenuese të urdhëruar për përsëritje, bëhet dialog me historinë, që fiton dinjitetin e simbolit me kuptim botëror. "Një dashuri dhe shtatë faje" është roman poli-fonik, në të cilin shohim të dëshmuar përvojën e romanit modern dhe postmodern, në të cilin është tejkaluar kronologjia rrëfimtare realiste, në të cilin edhe më dukshëm se fabula e ruajtur, rrëfimin e bëjnë dramatik zërat kundërshtimorë, këndvështrimet e ndryshme të rrëfimtarit, asociacionet e shumta historike, që e thellojnë kuptimisht përmbajtjen dhe, në përgjithësi, procedimet, që e pasurojnë strukturën e tij të përbërë. Ky është roman kuptimesh të fshehura që do të mund të zbulohen nëse lexohet në tërësi.

Drama Aliu nëmakth zë fill në një cast historik specifik: Ali Pashë Tepelena është plagosur në oborrin e manastirit të Shën Pandelejmonit dhe nga aty është sjellë, pa ndjenja, në katin e dytë të manastirit, ku më vonë do të ekzekutohet nga Qose Mehmet Pasha. Midis plagosjes dhe vdekjes zhvillohet makthi i Aliut. Në këtë gjendje ëndrre/zhgjëndrre, nëpërjmet debatit të zgjatur të Aliut me dy engjëjt që kanë ardhur t'i sjellin hesapin e jetës dhe veprimeve të tij, drama ofron një dritare në psikologjinë e figures historike, Ali Pashë Tepelenës, dhe trashëgiminë e tij në mitologjinë kombëtare. Megjithatë, drama nuk është aspak një dramë historike. Përkundrazi, ndonëse ajo nuk shtrembëron asgjë nga "historia" e Aliut, ajo e shkëput Aliun nga historia. Në këtë kuptim, drama përsiatet të jetë një dramë-metaforë mbi drejtësinë. Drejtësia si çështje themelore e njeriut në çdo epokë, por edhe drejtësia si problem praktik, problem që rishfaqet në mënyrë të përsëritur në jetën tonë të përditshme: reforma e drejtësisë, "hakmarrja për drejtësi", korrupsioni në drejtësi.

Po a mund të harrohej rasti i berberit ku unë qethesha? Ai dha shpirt në këmbët e mia. Po sytë e tij si më vështronin? Ato mbetën te hapur sikur kërkonin ndihmë nga unë. Po mësuesi plak i shqipes që u vra tek çezma Duru?! Po Feim Shaqo, mullixhiu i gjorë, të cilit i vranë gruan, i përdhunuan edhe vajzën?! Gjaku e mielli bashkë qenë bërë brumë mbi trupin e tij. Po vajza apo gruaja e djegur me vajgur nga fisi i Bollatëve?! Po koka e prerë e Rami Kroit?! Trupi i tij u tërhoq zvarrë nëpër të gjitha udhët dhe sokaqet e Paramithisë. Po vrasja me plumb pas koke e dy pleqve në Dhrahomi, të cilët nuk pranonin të lëviznin nga pragu i shtëpisë?! Po pëllëmbët e prera të fëmijëve, të ngulura nëpër hunjtë e gardheve?! Po njëzet e katër të vrarë te një familje të madhe në Gardhiq?! Mes tyre tetë fëmijë. Po uajzat e mbytura në puse?! Po barku i çarë i një nëne shtatëzëne?! Fëmija i saj i pa jetë u vendos si trofe fitore prej në majën e një bajonete. Po sytë e nxjerra të vëllezërve Abedin e Gani Bako?! Sa shumë që janë...

Ngjarjet e rrëfyera në vëllimin ‘’Tregime të rinisë’’ nuk janë të vërteta, por edhe mund të ndodhin. Ndonëse të shkëputura dhe të lexueshme jashtë radhe, ato kanë, nje lidhje mes tyre: personazhin Majk (Majkëll, Mikel), i cili shfaqet here si protagonist, here si antagonist e here si kalimtar i rastit. Tregimet flasin për përplasje këndvështrimesh mes të rinjve dhe më të rriturve, mes të pasurve dhe më të varfërve, mes ëndërrimtarëve dhe atyre me këmbë në tokë. Zhvillohen në një periudhë ende të pasunduar plotësisht nga teknologjia, kohë kur ekzistonte bashkëbisedimi dhe kontakti mes njerëzve. Gjuha dhe stili i përdorur në këtë libër është i thjesht dhe i zakonshëm, si jeta e shumicës prej lexuesve. Nuk ka nevojë për fjalë të mëdha, për të përshkruar ngjarje të thjeshta.

"Mos harroni se jetojmë në një mbretëri hijesh fati, hije që me dëshirë mirërriten në grykësi dhe pranojnë formën e përbashkët me virtyte të dëbuara që ne i japim. Sido-qoftë, unë tani ndihem keq, aq keq sa kam dëshirë të vjell. Ju përshpirtem, mbani vesh dhe kuptoni, se aroma e fajtur me fajësi që tretet në erën shpërndarëse nuk vjen nga qielli dritëdhënës. Bota me zgavrat e saj të fshehta dhe me tërëçka në nevojtoren e saj, po makrohet për së gjalli, po shembet, po përfundet dhe po mbushet me djaj të freskët që presin me harqe të ngritur, për të na dërguar shigjeta fatale mëkatesh të pafalshme. Kur dielli humb ngjyrat dhe hijeshinë, ai hap perden e natës së errët dhe sjell një sterrim të ri akoma më të paçashëm. Një gangrene e kësillojtë, na e mban trurin e lezionuar të paajrosur. Për pasojë, ne të gjithë mbetemi një tufë makutësh të sëmurë, me xhepin plot monedha humbjeje. Nëse secili prej nesh varros nga një ves, atëherë mbitoka do të jetë vend i bukur jetese"

Sakaq u gjend para portës së madhe të drunjtë, e cila ishte e mbyllur. U përkul dhe, përmes një plase të vogël, mundi të shihte oborrin e shtëpisë së saj të dikurshme. Edhe porta e rëndë e hekurt e kopshtit ngjitur ishte e mbyllur, megjithatë të krijonte mundësinë që nëpërmjet kangjellave të sodisje hapësirën përtej saj. Irenë qëndroi pak çaste pa lëvizur, koha kishte ndalur, duke vështruar rreth e rrotull: kumbulla e madhe lartësohej hijerëndë njësoj si dikur, vetëm se tashmë ishte lulëzuar pasi ishte stina e pranverës. Edhe shelgu i moçëm lotues qëndronte po aty ku e kishin lënë ata, ajo dhe Drini. Gjithçka ishte gati njësoj, vetëm ata mungonin, ata nuk ishin aty për t'i dhënë jetë asaj hapësire të magjishme si atëherë.

“…Në këtë novelë vihen re dy rrugë paralele që sillen si dy linja strukturore. Njëra linjë, përshkrimi i një bote konservatore e të mbyllur, që ndrydh e vret pa mëshirë të bukurën, ngjyrat e dashurinë, dhe linja tjetër ajo e sjelljes së një bote të trazuar të personazhit kryesor dhe luftës për të mbetur puritan deri në fund. Të dyja boshtet, kur bashkojnë rrugët, krijojnë një bukuri që të mban lidhur deri në pikën e fundit të kërshërisë për mbylljen e një dileme të përbotshme…”

“...Një libër i ri studimor, ku përfshihen studime, përsiatje, refleksione përditshmërie, skica, analiza që kanë objekt letërsinë. Boshtin kryesor të librit e përbëjnë përsiatjet e autores rreth veshjes dhe ngjyrimeve lirike të tekstit letrar në përgjithësi. Në të vërtetë, dihet se emocioni, ndjenja në art, edhe ajo e fjalës, pra, është përbërëse e përhershme, prani e nënkuptueshme që nga fillimet e saj, por dozimi në llojet zhanrore, vjen shtigjeve, natyrave, perspektivave, ngasjeve të ndryshme. Këtë shtresim nxitës rreh ta gjurmojë dhe ta thellojë përmes qasjes fare të veçantë dhe origjinale, Rama, sidomos përmes vargjeve lirike të Rembosë, Bodlerit, Lamartinit, Lorkës, Bërnsit dhe poetëve të tjerë nga poezia botërore, si dhe poezisë lirike të Lasgush Poradecit, Ali Asllanit, Dritëro Agollit, Podrimjes, Shkrelit, Camajt dhe lirizmin te poezia e një sërë autorësh të rinj të letërsisë bashkëkohore shqiptare. Është për t’u veçuar analiza për dy kryeveprat e Jeronim De Radës: “Këngët e Milosaos” dhe “Serafina Topia”, ai për “Procesin” e Kafkës, etj. Përsiatjet, esetë dhe refleksionet janë dëshmi se autorja priret nga ngasje të ndryshme që vijnë shtigjeve dhe fushave të shumta, dëshmi edhe e kërshërisë që libri do të nxisë te lexuesi. Majlinda Nana Rama, s’ka dyshim se është lexuesi kreativ i tekstit letrar dhe sjell një qasje të sajën, të veçantë dhe të suksesshme në fushën e studimeve letrare te ne...”

“…Ky libër vjen si një polifoni e vërtetë, e përsosur. Aromë magjike e botës – dashuri, e fuqisë dhe mistereve të saj. Autorja, mjeshtre në ndërtimin e lirizmit dramatik të tekst-rrëfimit, balancon mirë mes të kundërtave: mes ikjes dhe kthimit, mes Po-së dhe Jo-së, mes realitetit dhe ëndrrës, mes pranisë dhe mungesës, trupit dhe shpirtit, mes tokësores dhe qiellores, statuse këto që, pandërprerë zëvendësojnë njëra-tjetrën me lehtësi dhe elegancë, me përsosmëri estetike… Majlinda Rama, me një fund që vjen dhe sjell qetësi, paqe kontemplative, qiellore, e le të hapur dritaren e universit të pafund të dashurisë, në kërkim dhe prurje, të pritura të papritura, diskretshëm edhe ndjesinë për fluturime të radhës…

“… Poezia e Klara Kodrës ndjek më së shumti tipologjinë klasike, rreket të puthë rimat, të krijojë këngën, ritmin. Por herë-herë ajo edhe e prish enkas rimën dhe ecën monopatit të vargut të lire… Kjo tufë poezish që ajo ka sjellë në një moshë kur ngjan se “poezia” e jetës resht te njeriu, janë asilloj vjershërimesh kur zemra mbushet plot me mall dhe kërkon të bëjë bashkë nokturnin e një perëndimi me dritën e agimit. Diku ajo thotë se është martuar me dritën dhe agimet e rilindin…”

“…Ky libër vjen si një polifoni e vërtetë, e përsosur. Aromë magjike e botës – dashuri, e fuqisë dhe mistereve të saj. Autorja, mjeshtre në ndërtimin e lirizmit dramatik të tekst-rrëfimit, balancon mirë mes të kundërtave: mes ikjes dhe kthimit, mes Po-së dhe Jo-së, mes realitetit dhe ëndrrës, mes pranisë dhe mungesës, trupit dhe shpirtit, mes tokësores dhe qiellores, statuse këto që, pandërprerë zëvendësojnë njëra-tjetrën me lehtësi dhe elegancë, me përsosmëri estetike… Majlinda Rama, me një fund që vjen dhe sjell qetësi, paqe kontemplative, qiellore, e le të hapur dritaren e universit të pafund të dashurisë, në kërkim dhe prurje, të pritura të papritura, diskretshëm edhe ndjesinë për fluturime të radhës…

“Lutjet e mesnatës janë emblemë dhe identikit i njeriut të ditës - heroit - unit autorial, që i shqetësohet shpirti dhe indi i tij për botën e ndërtuar mbrapsht, atë të sotmen. Dhe mesnata shënon orën dhe kufirin zero, mes asaj që mbetet pas dhe të mëpastajmes që do të vijë… Rrëfenjat e Kim Mehmetit përqasen me rrëfenjat e Mitrush Kutelit, ku shohim dendurisht rrëfime mbi ngjarjet e rrëfyera. Gjejmë magjizmin markezian në ndërtimin e subjektit dhe intrigues, ndërsa rimarrja dhe risjellja e personazheve në situata të ndryshme, në tregime të ndryshme, na përsjellë “Komedinë njerëzore” të Balzakut, por bash me origjinalitet të Kim Mehmetit…”

Për dashurinë që vdes, flasin ata që e kanë humbur atë, por edhe ata që e jetojnë ende. Të parët flasin për diçka që ka ndodhur, kurse të dytët e bëjnë këtë gjë nga frika e humbjes së saj. Po Denisi ku bënte pjesë? Në të parën apo në të dytën? Në fakt, as në të parën dhe as në të dytën. Sepse në rastin e tij nuk mund të flitej për një dashuri që vdes, ndërkohë kur dashuria tek ai nuk kishte lindur asnjëherë. Ai kishte humbur thjesht Silvian, trupin e saj. Nuk kishte humbur as dashurinë e Silvias për të, as dashurinë e vet për Silvian. Dashuria mes tyre nuk ekzistonte jo më tani që ishin ndarë, por nuk kishte ekzistuar asnjëherë më pare. Njeriu nuk mund të humbasë diçka që nuk e ka patur. Dy njerëz kurrë nuk mund ta bëjnë një botë të tërë të ndjehet e lumtur, por kur dy njerëz janë të lumtur me njëri-tjetrin, ata mendojnë se e gjithë bota është e përfshirë në këtë lumturi. Dashuria e vërtetë nuk është si një fije bari, që sot bleron e nesër thahet. Ajo nuk është as si një lule, sado e bukur që të jetë, që sot shkëlqen e nesër vyshket. Dashuria e vërtetë është si një pemë e madhe me rrënjë të thella, të ngulura fort deri në skajet më të largëta të shpirtit dhe të trupit, atje ku nuk arrin dot asnjë ndjenjë tjetër veç dashurisë.

Një histori e vërtetë për përditshmërinë e jetëve tona, disa histori dashurie që pleksen së bashku, një histori tradhtie. Katër të rinj në udhëkryq me njëri-tjetrin, me veten, me ndjenjat, me zgjedhjet që bëjnë në jetë. Rregulla dhe ndalime, ëndërrime, përsiatje, pasione, varësi, lidhje dhe liri, mendime të vetmuara e të përbashkëta, ndarje e bashkime zemrash. Një aventurë në kërkim të lirisë; lirisë së mendjes, së zemrës, së zgjedhjeve, së dëshirave, lirisë së jetës dhe shpirtit. Një histori që s'mund të përmblidhet me disa fjalë, por duhet lexuar për të mësuar se për çfarë bëhet fjalë.

Në këtë libër është synuar të çlirohet vepra e Migjenit prej leximeve doktrinare, cilatdoqofshin ato; të rivendoset një marrëdhënie e pakushtëzuar midis saj dhe lexuesit; të kapërcehet shekulli i leximit të orientuar dhe të disiplinuar, duke e rinisur interpretimin aty ku u mbyll vepra e autorit, me kthimin tek burimi, te Migjeni i vetëmjaftueshëm. Leximet dhe interpretimet e projektuara, me fshehje e heshtje të pjesshme të të vërtetave letrare e jetësore, po aq sa dhe me shquarje e mbishquarje të tyre, u kanë sjellë dëme marrëdhënieve të veprës së autorit me lexuesit, dëme që shkojnë deri në deformim. Nëse Jeronim de Rada qe ura e parë që ndërlidhi jo vetëm në kronologji romantizmin shqiptar me romantizmin europian, Migjeni eshtë poeti i parë që i ndërroi hierarki nënsistemit letrar shqiptar, duke e lartësuar atë në një shkallë mbinacionale, në shkallën e një letërsie rajonale, siç qe letërsia sociale në Ballkan në vitet 1930, e sinkronizuar me traktate, kode dhe poetikë. Migjeni ishte dhe do të mbetet përgjithnjë dukuri e letërsisë shqipe, por në të njëjtën kohë edhe pjesë e yllësisë së poetëve të letërsisë sociale në Ballkan: Miroslav Krleza, Srecko Kosovel, Radovan Zogovic, Esad Mekuli, Antun Simic, Koco Racin, Janis Ricos, Hristo Smirnenski, Milos Crnjanski, Duro Sudeta dhe të tjerë. f Me Migjenin letërsia kombëtare shqiptare, për herë të parë, i kapërceu kufijtë; u bë pjesë e rrjedhave panballkanike dhe hapi rrugë për europeizimin dhe ndërkombëtarizimin e saj, dukuri që erdhën më vonë dhe nuk mund të kuptohen pa të. Migjeni është poeti që i kapërceu kufijtë.

Konstelacione 47 E ndërgjegjshme që, falë origjinës së dyfishtë, kam trashëguar një përvojë historike, shpirtërore e kulturore të përveçme, dëshirën për të rrëfyer "epokën time" e kam përjetuar si një nevojë të brendshme për të mos humbur rrënjët. "15 dite prilli" nuk është një libër autobiografik. E megjithatë... jam studentja e Mjekësisë që e mësoi anatominë mbi trupa djelmoshash të pushkatuar; jam qytetarja që u përball me pabesinë dhe absurditetin; jam banorja e dashuruar në qytetin-bunker; Jam intelektualja e asfiksuar nga despotizmi ideologjik; Jam artistja e dënuar për evazion ëndrrash... Shtyjeni portën pa frikë.

Fjalët i kishin ngecur nëpër udhët e qiellit. Nuk e mori vesh nëse zonja Daz-meni ra në dashuri me të, por ishte i sigurt se e deshi edhe kështu. Më tepër se e dashur, në kuptimin e parë të fjalës, iu bë mike e dhimbsur, që kishte nevojë për shoqërinë e një burri, e adhuroi përtej shtratit, ledhave intime, puthjeve. Ndjenja e saj nuk kishte lidhje me token... Mendoi se me kohë do ta harronte, por sa herë mbetej vetëm ndjente praninë e saj dhe ligështohej... Plarent Gjoka u përpoq të ringjallte dashurinë e humbur si nje godinë e rrënuar që restaurohet gur pas guri. Nuk ia doli. Në një cast të vetëm gjithçka u përmbys, para se ta kuptonte. E shkuara nuk kthehet kurrë më!