Kulla e Sahatit u shndërrua vetvetiu në simbol të gjithçkaje të shtrenjtë, njerëzore, dhe apolitike në Tiranë: të dashurisë për jetën, gëzimit të së qenit në shoqëri, mirë­qenies ­kryeqytetase, shkëlqimit të së vetmes festë jopolitike që kishte mbetur pa u dëbuar nga kalendari: 1 Janarit. Në atë kohë ndoshta nuk arrinim ta kuptonim se sa i dety­ro­heshim këtij simboli për gëzimet tona të pafajshme. Bukur e dukshme në horizontin e Tiranës, përtej tejdukshmërisë së minaresë fqinjë, Kulla ishte vendi gjeometrik i shpresës, vatra ku dhjetëra mijëra vështrime takoheshin, shkëmbenin dritë dhe, tek e fundit, ngushëlloheshin ndërsjellas.

Vështirë t'ia kesh zili këtij njeriu zgjedhjen që ka bërë dhe frytet që ka mbledhur nga pema e dijes të së mirës dhe së keqes. Ai e di se vendin e tij e pret në të ardhmen një dozë vuajtjeje gjithnjë e më e madhe. Ballë për ballë me vetveten, e di se asnjë nga fjalët e tij nuk do të jetë me të vërtetë e vetja. "Unë jam gënjeshtar", mendon ai, dhe beson se për gënjeshtrat e tij vetëm determinizmi historik e ka përgjegjësinë. Mirëpo herë-herë e gërmon mendimi se djalli, të cilit ia shesim shpirtin, e gjen burimin e forces te vetë njerëzit dhe se determinizmi historik është një sajesë e trurit njerëzor.

"Ja, pra, ku më së fundi këto letra të një torture pesëvjeçare u botuan në një vëllim prej 750 faqesh; emri i së fejuarës shënohej për shumë vjet me radhë, pa rënë në sy, me një F., sipas shembullit të K.-së, kështu që për një kohë të gjatë as që dihej ç'ishte ky emër; sadoqë e vrisje mendjen shpesh, ndër emrat e shumtë që të kujtoheshin nuk gjeje dot kurrë emrin e kërkuar, dhe vërtet që do të kishte qenë krejt e pamundur t'i bije në të: tani ky emër është i shtypur në libër me shkronja të mëdha. I lexova këto letra me një mallëngjim të tillë që s'e kam provuar qysh prej vitesh në një vepër letrare. Tashmë këto letra bëjnë pjesë në serine e atyre kujtimeve, autobiografive dhe letërkëmbimeve unike, prej të cilave ushqehej edhe vetë Kafka. Cilësia më e lartë e tij ishte respekti, ndaj dhe s'është druajtur t'i lexojë e t'i rilexojë letrat e Klajstit, të Floberit e të Hebelit. Ndaj tmerrit të jetës, për të cilin, fatmirësisht, pjesa më e madhe janë të vetëdijshëm vetëm nganjëherë, kurse disa pak të tjerë, të caktuar si dëshmitarë prej fuqish të brendshme, janë gjithmonë të vetëdijshëm, ka vetëm një ngushëllim: përfshirja e tij në tmerret e përjetuara më përpara nga dëshmitarë të tjerë. Pra, duhet t'i jemi me të vërtetë mirënjohës Felice Bauerit që i ka mbajtur e i ka shpëtuar letrat e Kafkës. Të flasësh këtu për dokument, do të ishte tepër pak, veç në mos përdoret e njëjta fjalë për dëshmitë e jetës të Paskalit, të Kirkegardit dhe të Dostojevskit. Sa për mua, mund të them vetëm se këto letra kanë depërtuar brenda meje si një jetë e mirëfilltë, dhe se tani ato i ndiej aq të afërta e aq enigmatike, si të më takonin mua qysh prej shumë kohësh, qysh atëherë kur jam përpjekur të strehoj brenda qenies sime njerëz në tërësinë e tyre, në mënyrë që të nis e të rinis pareshtur për t'i kuptuar."

Vetëdija e fjalëve", një përmbledhje esesh sociologjiko-letrare, përkthyer me mjeshtëri nga Prof. as. dr. Nairn Kryeziu, do ta njohë Kanetin edhe si eseist të shquar. Në parathënien e këtij vëllimi, autori thekson se në të janë përmbledhur, sipas rendit kohor, esetë që ai ka shkruar në vitet 1962-1974, me përjashtim të ligjëratës për shkrimtarin e njohur austriak Herman Broh, mbajtur në Vjenë më 1936, me rastin e 50-vjetorit të tij të lindjes. Duke shtjelluar me pak fjalë përmbajtjen e këtij vëllimi, Kaneti shkruan, ndër të tjera: "Në pamje të parë mund të duket paksa e çuditshme të gjesh këtu së bashku figura të tilla si Kafkën dhe Konfucin, Byhnerin, Tolstojin, Karl Krauzin dhe Hitlerin, katastrofa të përmasave nga më të Uahtarshmet, siç është katastrofa e Hiroshimës, dhe vrojtime letrare për mënyrën si shkruhen ditarët ose për zanafillën e një romani. Por bash kjo vendosje e këtyre figurave pranë njëra-tjetrës kishte rëndësi për mua, sepse ato vetëm në dukje nuk përputhen mes tyre." Vëllimi "Vetëdija e fjalëve" mbyllet me ligjëratën "Misioni i shkrimtarit", e cila përmbledh në vetvete tërë brendinë e tij. Lidhur me këtë, Kaneti vë në dukje: 'Te kjo ligjëratë, mbajtur në Munih të Bavarisë më 1976, jam përpjekur të them diçka rreth kësaj çështjeje. Kur po e shkruaja, më ngjante si diçka e mëvetësishme, por, kur e mbarova, u binda se vendi i saj duhej të ishte në mbyllje të këtij vëllimi, si mishërim i shpresës sime që të tjerët të arrijnë e t'i përmbushin, edhe më mirë se unë, kërkesat e saj

Të rivalizojë Zotin, madje ta tejkalojë atë, thjesht përmes virtytit të gjuhës: e tillë është orvatja heroike e shkrimtarit, specie ambige, i molisur dhe i dalldisur pas vetes, që, duke e braktisur gjendjen e tij të natyrshme, i ka dhënë vetes të drejtën të përjetojë një marramendje sipërane, trallisëse, ndonjëherë të neveritshme. S'ka gjë më mjerane sesa fjala, por bash prej saj ai ngjitet gjer te ndjeshmëria e lumturisë, gjer te prëjtja e skajme, ku është krejtësisht i vetëm, pa ndjesinë më të vogël të shtypjes. Supremja mbërrihet përmes fjalës, përmes vetë këtij simboli të brishtësisë. Për çudi mund të mbërrihet gjithashtu edhe përmes ironisë, me kushtin që kjo, duke e çuar gjer në ekstrem punën e saj rrënimtare, t’i shkaktojë rrëqethje një zoti që punon së prapthi.

...po jua dhurojmë bashkërisht poezitë dhe pikturat, që dhe pse nuk janë bërë enkas për to, japin gjëndje të përbashkëta plot dritë... Kështu shkruan Edlira Zhiti në esenë e saj që shoqëron këtë përmbledhje me poezi nga Visar Zhiti dhe me piktura nga djali i tyre, Atjoni. Pra, tre autorë në një libër, që është për të gjitha moshat, shfletohet me ëndje dhe nga të rriturit ashtu siç ngazëllen të vegjlit dhe adoleshentët, duke patur brenda dhe një si udhëzues të vogël për marrëdhëniet e para të një mamaje me fëmijën, se si mund të rritet, me përkushtim nga një dashuri prindërore e shenjtë.

Format e investimeve janë sa të shumëllojshme aq dhe të larmishme, sa të hapura aq dhe të mbuluara. Një nga format më të vjetra dhe që mendohet akoma në mëndjet primitive të njerëzve të sotëm, është investimi nga taksat. Në fakt kjo formë primitive, kish kohë që ishte zhdukur nga skena financiare moderne, por që u rifut përsëri në skenë pas Krizës së Madhe, sic u quajt kjo e këtyre viteve. Në fakt kjo skenë vazhdonte dhe vijon akoma në vendet e botës së tretë e të prapambetur siç është Shqipëria dhe disa vende të Afrikës. Format e tjera të investimit, dhe që vendet e zhvilluara nuk janë të interesuara që këto të aplikohen në vendet e botës së tretë, janë: investimet nëpërmjet aseteve, ku vlera e tyre zbritet në atë masë që e kërkon investimi. Një formë tjetër investimi, është kur firma nxjerr në shitje aksionet e saja, pra ndan pronësinë me të tjerët, veprim ky që bëhet nëpermjet bankës e në lidhje me bursën. Një formë tjetër investimi është ajo nëpërmjet hedhjes në treg të obligacioneve, pra të asaj që do ndërtohet, prodhohet e më vonë edhe mund të shitet apo të futet në transaksione të tjera që e justifikojnë këtë shumë oblikacioni. Kështu, qeveria hedh në treg obligacionet e rrugëve, transportit, për të bërë një autostradë a rrugë.

Nuk e dimë as pse u lindëm dhe as se çdo bëhet me ne pas vdekjes. Jemi të gjithë të humbur. Pyetjes çfarë bëj unë në këtë botë? përpiqet t'i japë pergjigje ky manual xhepi, që nuk ka ambicie tjetër veçse të përshkruajëme guxim, naivitet e ngazëllim, këtë botë që duket si e pavërtetë e ku na kanë flakur pa na pyetur. Manuali synon gjithashtu të japë sa të jetë e mundur edhe udhëzime të shkurtra nëmenyrë që të nxjerrim prej kësaj bote pak kënaqësi e në qoftë e thënë, edhe pak fisnikëri.

Ky vëllim përmbledh tri ese të famshme të Ismail Kadaresë që u kushtohen po aq kryeveprave të pavdekshme të letërsisë së të gjitha epokave, nga ajo antike (Eskili) në atë mesjetare (Dante), deri te ajo moderne (Shekspiri) Në këtë antologji, për mendimin tim, mund të përfshihen edhe të tjera tekste si për shembull shkrimet për bashkatdhetarët e tij të ndritur, nga De Rada te Lasgush Poradeci, te Migjeni , apo disa faqe kushtuar Homerit, Ovidit, Servantesit, Gogolit, Pushkinit, Kafkës, Folknerit etj., të shpërndara nëpër korpusin e veprave eseistike të autorit që tek e fundit dëshmojnë ballafaqimin e tij intim me pararendësit në kërkim të përsosmërisë artistike. Gjithsesi, arsyeja kryesore e përfshirjes së vetëm këtyre tri eseve kushtuar tragjedive të Eskilit, Komedisë Hyjnore dhe Hamletit, nuk është diktuar nga zgjedhje apo interesa editoriale, po nga dëshira për të nderuar qëndrimin kritik dhe idetë e vetë autorit: liria e përgatitësit të vëllimit për ta zgjeruar vëllimin i ka lënë vendin sikurse është e natyrshme të bëhet, të paktën në këtë rrethanë-vullnetit të autorit

Themelimi i Institutit Politik të Studimeve Humane ka për qëllim botësimin intesiv të mendimit dhe disiplinave të tij në trevat shqiptare. Këtij synimi i ka paraprirë botmi, në vitin 2012, i disa eseve nën titullin Publikja Shqiptare. Ndaj dhe botimin e parë të Institutit e kemi titulluar Publikja shqiptare 2. Shfaqja e një vëllimi të dytë me këtë emër kërkonte ribotimin e saj, kësaj here të pajisur mee numër, me numrin 1. Simbolikisht kjo do të thotë shumë: institutiocionalizimet kanë gjithnjë në bazë të tyre një punë të paemërtuar, të paregjistruar. Shënjuesi i kësaj pune në këtë rast është deri diku i dallueshëm. Publikja për ne është një koncept i pasur sa dhe prespektiva e numrave natyrorë.

“Dorëshkrimet e purpurta”, vëllim i ri që paraqitet para lexuesit nga shkrimtari Luan Rama ,sjell ndodhinë interesante të studiuesit francez, Pierre Batiffol i cili zbuloi kodikët e Beratit.

Kleitia Vaso ka lindur në Tiranë. Për një kohë të gjatë ka jetuar Amerikë, ku ka mbaruar masterin për letërsi krahasuese Universitetin e Georgia-s. Këto ese janë shkruar në Tiranë periudhën qershor 2014 - tetor 2016. Esetë ndërthurin sisht përvojat nga jeta në këto dy vende. Aktualisht, Kleitia jeton në Poloni, ku ndjek studimet për doktoraturë në letërsi, art dhe kulturë. Kleitia Vaso was born in Tirana, Albania. For over 15 years, she lived in the United States where she earned a Master's in Comparative Literature from the University of Georgia. These essays were written between June 2014 and October 2016 in Tirana. They explore experiences in both countries through the lens of literature, film, and various other artistic forms. Presently, Kleitia lives in Poland where she is continuing her doctoral studies in literature, art and culture.

“Shpirti im i ripërtërirë” përmban 810 ese filozofike të shkruara gjatë periudhës 1922-1985. Libri u botua për herë të parë me rastin e ekspozitës për Odhise Paskalin organizuar nga Muzeu Historik Kombëtar, në janar 2009. Botuar nën kujdesin dhe përkushtimin e vajzës së skulptorit Floriana Paskali.

Qasja drejt shpirtit nuk mund të bëhet ndryshe, veçse në forma metaforike. Asgjë racionale nuk mund të na ndihmojë të hedhim dritë mbi shpirtin, asnjë laborator, sado i sofistikuar qoftë ai, asnjë instrument i dixhitalizuar i teknologjisë më të lartë nuk mund të na ndihmojë dot, veçse vështrimi metaforik, veçse qasja e figurshme, sepse vetëm metafora mund të ndriçojë mendimin në mënyrë irracionale. Kur madje as Uni nuk na ndihmon të mësojmë se nga na vijnë idetë dhe emocionet tona; mënyrën sesi vinë tek ne; pse vinë në këtë formë dhe jo në një tjetër, pse janë kaq të ndryshme për individë të ndryshëm; vetëm përmes irracionalitetit të metaforës mund të sondohet në anët më të thella të realitetit. Vetëm imazhi metaforik mund të pasqyrojë misterin e fshehtësinë tek çdo qenie njerëzore. Duke qenë se shpirti nuk na është dhënë për ta soditur atë konkretisht, askush nuk e ka pasur luksin për ta parë atë me shqisat e tij; por e ka zbuluar atë përmes mjetesh të tërthorta përmes atij tactus intim.

Komunikimi dublon realitetin. Ai krijon dy variante: një variant-po dhe një variant-jo, dhe kësisoj çon në përzgjedhje. Dhe pikërisht në këtë fakt, në faktin që tani duhet të ndodhë diçka (qoftë edhe një ndërprerje komunikimi e komunikuar në mënyrë eksplicite), qëndron autopoieza e sistemit që garanton vijueshmërinë e tij. Pra, ngushtimi në alternativën pranim ose refuzim nuk është gjë tjetër veçse autopoieza e vetë komunikimit. Ajo diferencon pozicionin prej ku do të niset komunikimi vijues, i cili ose do të marrë si bazë konsensusin e arritur, ose do të ndjekë disensusin; por ai edhe mund të përpiqet që ta fshehë problemin dhe ta anashkalojë pikën delikate në të ardhmen. Çfarë është komunikimi?

“Lajmi i Akademisë Suedeze më gjeti tek rilexoja një libërth të Stig Dagermanit që unë e kam shumë përzemër... Kam qenë gjithmonë i ndjeshëm ndaj shkrimtarisë së tij. Idealizmit të tij. Kthjelltësia nga e cila ai gjykon epokën e vet të trazuar të pasluftës. Një shprehje në veçanti (nga "Shkrimtari dhe vetëdija") më ka bërë të shtangem, dhe atë çast m'u duk se më adresohej mua: "Si mundet, për shembull, të sillesh sikur, nga njëra anë, kurrgjë në botë s'e ka dot atë peshë që bart letërsia, teksa, nga ana tjetër, është e pamundur të mos shohësh përreth njerëz që luftojnë me urinë e janë të detyruar të mendojnë se më me rëndësi për ta është ç'do marrin në fund të muajit? Ngase gjendet i zhytur në një paradoks të ri: ai (shkrimtari) që nuk do donte të shkruante veçse për të uriturit, zbulon se vetëm ata të cilët kanë boll ç'të hanë, ia paskan ngenë ta vërejnë ekzistenën e tij."- Le Clezio, nga ligjërata e Nobelit titulluar “Pyelli i paradokseve”, sipas metaforës së Dagermanit e në honor të tij.

Përmbledhja e eseve dhe studimeve të paraqitura në këtë botim përbën pa dyshim një pjesë të rëndësishme të arritjeve të arkeologjisë shqiptare në gjysmën e dytë të shekullit XX, arritje që kishin të bënin në radhë të parë me vetë formësimin e arkeologjisë si disiplinë shkencore dhe evidentimin e rrugëve të zhvillimit të saj; përcaktimin e strukturave, prioriteteve, fushave të studimit dhe problemeve kryesore që kërkonin trajtim të thelluar. Profesor Selim Islami ishte pikërisht njeriu kyç, që, së bashku me kolegë të tjerë, luajti rolin kryesor në këtë fazë sa delikate, aq edhe domethënëse për arkeologjinë shqiptare. Nëse sot mund të flasim për një histori të arkeologjisë shqiptare dhe të mendimit arkeologjik shqiptar, kjo i kushtohet shumë kontributit, personalitetit dhe përkushtimit të prof. Selim Islamit.

Libri "Portat pa epilog" është një koleksionim esesh nga autori I mirënjohur, i katërti pas librave "Refuzimi i shkrimit", "Vetullat Hyjnore", "Ofelia me mjekër".

“Monografi, esse, studime” përfshin, kryesisht, tituj që trajtojnë ngjarje e zhvillime që kanë ndodhur në Shqipëri në dy dekadat e fundit, pas shembjes së sistemit komunist, pjesë e misionit të UET për t’u treguar brezave që vijnë historinë e Shqipërisë. Por jo vetëm. Një vend po aq të rëndësishëm zënë edhe monografitë e mirëfillta shkencore, punimet e pedagogëve të UET apo përkthimet.