Shkrimtari Luan Rama që është dhe personazhi i gjyshit në këtë libër; e shoqëron mbesën e tij, Lolën, por edhe të gjithë lexuesit e vegjël në atelietë e piktorëve, si dhe në galeritë dhe muzetë e artistëve më të njohur shqiptarë në kohë.

Romani "Përjetësi pa kohë" përmban sekretin e thellë të ndyshimit të shoqërisë humane, zbulon rrugën për të shpëtuar njeriu nga tmerri, lufta civile, kaosi apokaliptik, me miliona të vrarë e të asgjësuar në gjithë botën.

Rilindja kombëtare e shekullit XIX mbetet një epokë e artë në historinë tonë. Por, koha historike është e paparashikueshme në rezultatet që sjell. Rilindasit hyjnizonin kombin si "familja" jonë e madhe, shpallnin Skënderbeun "stërgjyshin" tonë totemik, shqiptarët si "stërnipa" të tij, i këndonin himne "Nënës" Shqipëri. Në shekullin XX, këto metafora utopike, shumë frymëzuese më parë, prodhuan devijimet e tyre. Propagandat e grupeve sunduese në pushtet i kanë përdorur ato për të infantilizuar shqiptarët. Përpara "Nënës" Shqipëri, Atit - "komb", pushtetarit "Prijës" dhe "at" i "vëllezërve" , pra i gjithë shqiptarë've të konsideruar "bij" të tij, individi mbetet simbolikisht si fëmijë i parritur, pa fuqinë shpirtërore autonome për të marrë iniciativa, nuk e përballon dot jetën si i rritur. Nuk merr përgjegjësi politike! Nuk thotë dot: "Jo!". Pranon çdo "Mos!" Propaganda autoritare nuk e lë individin të marrë në dorë farin e vet. E bën atë ta kërkojë si ajri autoritetin sundues, ndryshe humbet toruan. Ai mberet në' kërkim të "babait" dhe të "nënës". Pret urdhra, kërkon të mësohet, squllet, struket, emocionohet nga histeritë që shkakton pushteti, jo rrallë edhe qan para tij dhe për të! Pret prijësin! Ky libër analizon këtë aspekt të formimit psikologjik të individit që kërkon të rrënjosë propaganda, edukata, shkolla dhe kultura paternaliste. Pse qytetari i rritur siller politikisht si fëmijë?

Gjithçka filloi në vitin 1956, në Kongresin e XX të PKBS, me fjalim sekret të Nikita Hrushovit, që dënoi figurën e Stalinit. Për analogji, në Konferencën e Partisë së qytetit të Tiranës, inteligjenca e kryeqytetit u ngrit të diskutonte në atë frymë, por u shua tragjikisht me ardhjen urgjente të Enver Hoxhës nga Vlora. Kontraditat midis dy partive, të BS dhe të Partisë së Punës së Shqipërisë do të thelloheshin akoma më shumë. Ishte Nëntori i vitit 1960. Ne, kursantë e oficerë që studionim në Leningrad, Ish-atasheu ushtarak Halim Ramohito na mblodhi në një park, ku gjithçka ishte mbuluar nga debora dhe temperatura kishte shkuar 18-20 gradë nën zero. Ai na foli për qëndrimin "burrëror" dhe fialimin "heroik" që kishte mbajtur Enver Hoxha në mbledhjen e 81 partive, kur ai kishte qëndruar i strukur për një muaj në ambasadën tonë dhe vetëm një orë kishte shkuar në sallën "Gjeorgjevskaja". Do tëvinte nëntori i vitit 1961, kur nga vendi ynë u largua ambasadori sovjetik dhe pas tij edhe personeli i ambasadës. Nga rreth 300 gra sovjetike të martuara me shqiptarë, 270 u larguan duke marrë me vete edhe fëmijët. Ato që mbetën, u keqtrajtuan. Fatin e një lidhjeje të tillë kam trajtuar në romanin tim.

Romani "Vdekjet e Gjeneralit është historia e gjeneralit Ivan Amevski, e Bashkimit Sovjetik, e komunizmit dhe tragjedia e hebrenjve nën diktaturën e kuqe, treguar nga i biri aviator, Fjodor Arnevski. Çfarë është ai: një koleksionues cinik i vdekjeve apo një vdekjemashtrues? A është kjo, vallë, vdekja e tij e fundit? Kjo është historia dramatike e një dashurie të madhe dhe e kërkimit të kuptimit të botës, të zotit dhe të së ardhmes. Kjo është gjithashtu pamja tjetër e Stalinit dhe e pesë kryexhelatëve të tij të mëdhenj. Një sintezë gjithëpërfshirëse e 74 vjetëve të historisë së përgjakshme të shekullit XX.

Ky libër u krijua gjatë periudhës së viteve 1992-1998. Shtysa e parë qe një tregim i një mikut të familjes rreth disa problemeve të studentëve shqiptarë në ish-BS gjatë viteve 50-të. Në fillim, një e vërtetë e thënë rreth kësaj teme, që të' shpinte në përfundimin se, pas luftës së Dytë Botërore popujt e ish-BS patën probleme të mëdha me diferencat rreth numrit të meshkujve dhe femrave në shoqëri, më shtyu të mendoj për të shkruar një tregim të shkurtër, me personazh kryesor një student shqiptar në rolin e një "sulltani" të vogël në kryeqytetin rus, që zotëronte haremin e tij personal, që jo vetëm nëpërkëmbte vajzat ruse, por, më tej akoma, me disa prej tyre kishte fëmijë, që edhe ai vetë s'dinte se ku i kishte e sesi i kishin ardhur në këtë botë. Por, në vitin '93 lexova "Shtëpinë e Matrionës" të Sollzhenicinit dhe gjithçka m'u shndërrua në mendje kryekëput. Duke i kërkuar falje me vete këtij shkrimtari të madh, ashtu edhe popullit të jashtëzakonshëm rus, rrëmbeva me shpejtësi prej kësaj novele të shkurtër të mahnitshme. emrat e fshatrave që përmenden në fillim, duke bërë disa ndryshime të vockla. Kështu, Talnovo u bë qytet. dhe Sheslimorovo qendra magjike e gjithë fantazisë sime. Dhe nisa të shkruaj faqet e para, derisa ngeca përsëri. Atëherë u riktheva tek përvoja shqiptare, tek fakti i lejueshmërisë së posedimit të shtatë grave dhe tek periudha e diktaturës, kur, të paktë ishin ata që kishin arritur të dilnin qoftë edhe një herë të' vetme përtej "postbllokut" me emrin kufiri shqiptar. Kjo më dha dorë të' mendoj per strukturimin total dhe përfundimtar të veprës. Cjithçka tjetër ju mund ta lexoni në faqet e këtij libri, shumë të nderuar lexues.

Tiranitë, krahas nervozizmit dhe stuhive kalimtare, jarië përpjekur të krijojnë portat e rreme e të gabuara. Në ngrehirien e përkorë të letrave shqipe, atje ku është duke zënë vendin e vet Martin Camaj, ashtu si rie çdo panteon, hyhet vetëm prej një porte, asaj të madhes. E ajo portë, siç e tregon emri, nuk njeh veçse arsyet e mëdha. Siç është thënë dikur, De Rada i paharrueshëm, në një përshkrim të natës së pashkëve, ka rrëfyer për "engjëjt që e bëjnë veç gostinë e tyre".

Sylo Taraku erdhi në Norvegji nga Ballkani me luftëra i viteve 1990 dhe përqafoi shpresën se një bashkëpunim më i mirë ndërkombëtar do të krijonte një botë më të qetë. Ai dallon disa nga proceset që çuan në copëtimin e ish-Jugosllavisë. Në të gjithë Europën, mostra është e njëjtë: populistët po rriten, qendra politike po tkurret, njerëzit po ndahen dhe besimi mes tyre po zbehet. Kur e bija, Donika, që sapo kishte mbushur 18 vjeç, dëshiron të dijë më shumë për origjinën e familjes, autori e kupton që është koha për t'u dhënë përgjigje pyetjeve, si: Ç'mendim duhet të kemi për ballkanizimin e sotëm të Europës? Si mund të ndalet polarizimi dhe të mbrohet demokracia liberale? Në kërkim të përgjigjeve, ai ndërmerr disa udhëtime, duke i rënë kryq e tërthor kontinentit të trazuar. Ai dëshiron të zbulojë se si mund të jetojmë bashkë në një të ardhme me ndryshime më të mëdha vlerash dhe diversiteti më të madh kulturor, Ballkanizimi i Europës është jo vetëm një përshkrim i gjendjes në Europë, që lexohet me shumë ëndje, por edhe një përgjigje e reflektuar për një bashkësi të hapur që nuk i fsheh problemet. Rëndësi vendimtare merr gjetja e zgjidhjeve politike, për të zbutur mosbesimin dhe polarizimin politik.

Jeta e Norës po shkon keq e më keq. Në mesnatën e ditës së fundit në këtë jetë, ajo e gjen veten në një bibliotekë. Aty i jepet mundësia të zhbëje keqardhjet e saj dhe të provojë çdo jetë tjetër, që ajo do të kishte dashur të jetonte. I gjithë kalvari i jetëve që ajp provon, ngre një pyetje tepër të rëndësishmne: "Kur të jepen mundësi të pafundme, cila është mënyra më e mirë për të jetuar?".

Tiranitë, krahas nervozizmit dhe stuhive kalimtare, jarië përpjekur të krijojnë portat e rreme e të gabuara. Në ngrehirien e përkorë të letrave shqipe, atje ku është duke zënë vendin e vet Martin Camaj, ashtu si rie çdo panteon, hyhet vetëm prej një porte, asaj të madhes. E ajo portë, siç e tregon emri, nuk njeh veçse arsyet e mëdha. Siç është thënë dikur, De Rada i paharrueshëm, në një përshkrim të natës së pashkëve, ka rrëfyer për "engjëjt që e bëjnë veç gostinë e tyre".

Tiranitë, krahas nervozizmit dhe stuhive kalimtare, janë përpjekur të krijojnë portat e rreme të gabuara. Në ngrehinën e përkorë të letrave shqipe, atje ku është duke zënë vendin e vet Martin Camaj, ashtu si në çdo panteon, hyhet vetëm prej një porte, asaj të madhes. E ajo portë, siç e tregon emri, nuk njeh veçse arsyet e mëdha.

John Kampfner është britanik dhe flet për ndryshimin e madh që ka pësuar imazhi i Gjermanisë jashtë vendit gjatë viteve të fundit. Ai e quan shembullore politikën gjermane: Lufta kundër Covid 19, kriza financiare dhe e refugjatëve, asnjë vend tjetër nuk ka arritur të lundrojë me kaq sukses dhe në mënyrë kaq sovrane përmes këtyre kohëve të vështira. Ndërsa në vende të tjera qeverisin politikanë dhe populistë autoritarë, Gjermania është një fortesë dinjiteti dhe stabiliteti. Arsyen e kësaj Kampfneri e gjen në radhë të parë te politika e konsoliduar e Angela Merkelit dhe në ballafaqimin kritik me të kaluarën; ky është sipas tij çelësi për një demokraci të ndjeshme. Një histori tjetër dehëse për Republikën Federale.