"Në kohërat më të hershme të jetës njerëzore, një mekanizëm i veçantë që rregullonte në mënyrë të heshtur sjelljen shoqërore, ka qenë rrëfimi. Ndodhte një ngjarje që përjetësohej dhe tregohej në vargje dhe, përgjithësisht, pa bujë... Bashkësia shihte dhe ratifikonte vetveten. Njësoj siç bën masmedia sot, në botën moderne, ku shpesh, ndodhitë imponojnë ligje. Nëse religjioni luan me koshiencën njerëzore, me frikën e një “qenieje” të mbinatyrshme dhe, mbi këtë bazë, imponon rregullat e tij, rrëfimi dhe baladat luajnë me ndodhinë, pra me të vërtetën. Në hapësirat shqiptare ku këto kanë qenë si në shtëpinë e vet, përveçse krijuan tiparin rrëfimtar të individit shqiptar, ato bënë unike, në një farë mënyre, mendimin në këto hapësira. Por, për fat të keq, vetëm gojore. Prandaj duhen identifikuar më mirë dhe sendërtuar tamam, si një thesari, të cilit i fshin pluhurin e harresës... Sepse, historia e tyre është historia jonë shpirtërore.”- Autori Me pasion të cilësuar, autori merret me identifikimin dhe mbledhjen e elementit të veçantë, asaj që ka lidhje me mitin, legjendën, baladën, gurrën popullore, etnosin dhe eposin, simbolikën që përçohet prej gojëdhënës, nga njëra kohë në tjetrën, nga njëri brez në tjetrin. Qasja e Koço Qorrit është tejet origjinale, dhe vjen si narrativë e një zhanri të ri, pak i njohur në letërsinë e kultivuar. Kjo tendencë, që duhet duartrokitur, ka sjell, këtë herë, një tekst të rrallë që tërheq vija lidhjeje kulturologjike dhe bën bashkë bërthamën e traditës shqiptare në raport me gjurmë të ngjashme të popujve të Ballkanit.  

Se Muji ishte bir i kreshnikisë, nëse rapsodi e këndon, nuk i shton trimërisë së tij asnjë fije, as se ishte bujar me miqtë, (përvec rasës se Omerit të ri, duhet thënë, që nuk e ndihu plakun e cikës në Jutbinë). As se qe idhnak dhe i përmbyset me gumanat e shkjetë, nuk con peshë në kangë, por se Halilit i dridheshin telat e holla të dashnisë, qoftë për bjeshkatare apo për shkinë, për këtë mund të thuhet kaq pak, aq sa Zana e Jutbinës di. Në Krajli kishte rënë nata, hëna praronte majat e bjeshkëve. Nën rrapin shekullor të tridhjetë vajzat e Jutbinës ishin bashkuar, duke ua lene kullat e boshtet nënave. Shqerrat ua kishin lënë mrizeve. Të tridhjetë vajzat po pushonin nën hijet e degëve. Sipër ahishte e breshta vigjëlonin qark mrizit.

Rite e simbole në ceremonialin e dasmës tradicionale është një studim në fushën e antropologjisë seritit tradicional në ceremonialin e dasmës shqiptare. Kjo është vepra e një studiuesje të antropologjisë së ritit, që vjen nga shkenca e folkloristikës, për të shfaqur, përmes një vepre ndërdisiplinare, kompetencën e saj si etnologe e suksesshme. Riti dhe shenja, më së shumti shoqërues të njëri-tjetrit, në studimin e Albana Velianjt shihen si nyja që mundësojnë stratifikimin shkencor të kulturës së familjes me rrjedhat e saj nëpër shkallë të ndryshme të" mendimit njerëzor, që kanë një kalendar tjetër prej atij të zhvillimit historik. I takon autores Albana Velianj merita që, larg cdo droje dhe ngurtësie, për të mos thënë dhe tabuje, përmes vëmendjes ndaj ritit, kulteve dhe ceremonialit, sipas asaj gjëndjeje që ruhen në këngët lirike të dasmës, ka arritur të shndërrojë në argument shkencor çështje të tilla si miti primordial i amësisë, kulti i pjellorisë, hyjnizimi i mashkullorësisë, motivimi erotik i rishtarëve në dasmë e në familjen e re. - Ndryshe prej një tradite jo të largët që ka qenë sunduese në studimet etnologjike shqiptare, traditë që mund ta përkufizonim si shkencë me erz, si shkencë namusqare, Albana Velianj kërkon kumte më të kristalizuara brenda zhguallit gjuhësor thuajse të desakralizuar, kumte që çojnë në thelbin antropologjik të së fshehtës.

Mali i Tomorit dhe ai i Shpiragut që qëndrojnë përballë njëri-tjetrit, i pari dhe më i madhi në lindje, ndërsa i dyti dhe më i vogli në perëndim, në kohë shumë tëe lashta, parahistorike, ishin, sipas legjendës, dy vëllezër të fuqishëm, ishin dy gjigandë. Sa ishin të vegjël ata shkonin shumë mirë me njëri-tjetrin, luanin bashkë dhe duheshin shumë, por, kur u rritën, filluan të grindeshin mes tyre, sepse që të dy ranë në dashuri me një vajzë shumë të bukur që quhej Zanë. Ditët dhe javët kalonin dhe, sa më shumë kohë që kalonte aq më e madhe bëhej grindja e tyre, sa kishte rrezik që të derdhej edhe gjak mes dy vëllezërve. Zana e bukur i dashuronte të dy njësoj dhe zemra e saj nuk po vendoste dot se kë do të zgjidhte, sepse të dy vëllezërit gjigandë po aq sa ishin të fuqishëm ishin edhe të bukur. E ndodhur në një mëdyshje të tillë ajo dëshironte me gjithë shpirt që grindja e tyre të shuhej, prandaj dhe nuk i pushoi asnjëherë lutjet e saj. Kur pa se nuk po e pushonin grindjen, Zana iu drejtua perëndive duke iu lutur që të ndërhynin ata për te vendosur paqen mes vëllezërve gjigandë, por, në vend të paqes, plasi lufta. Tomori, i armatosur me shpatë, e goditi Shpiragun duke i shkaktuar prerje të thella në të gjithë trupin, ndërsa Shpiragu, nga ana tjeter, i armatosur me gurëhedhës...

Djepi plot e këmbët jashtë. (U rrite, u bëre burrë,/mend nuk vure kurrë.) Shtëpi është ajo që mban lumturi brenda, jo mure të bukura. (Ç’e do shtëpinë me lule, stoli,/ kur brenda s'ka paqe, s'ka harmoni) Muri luan, besa s'luan. (Dikur vuloste betimi për besë! Sot fjala e dhënë fshihet me fshesë.) Minjtë e braktisin anijen që po fundoset.(Politikani kameleon, kur sheh fundin, pllakën ndërron.) Më mirë vidhë se gozhdë (Njeriu "vidhë" liron e shtrëngon; njeriu "gozhdë" shpesh veten dëmton.)

Mbaji pranë ata që do, pëshpëritu sa shumë nevojë ke për ta, sillu mirë, gjej pak kohë për t'u thënë "më fal, "të lutem", "falemnderit" dhe të gjitha fjalët që di dhe bëjnë mirë.”- Gabriel Garcia Markez. “Shtet i përkryer është ai që dëgjon së tepërmi ligjet dhe shumë pak oratorët.”- Kilon. “Pa harmoni as shteti nuk mund të drejtohet siç duhet, as familja.”- Ksenofont. “Shpesh shikojmë nga qeveria për të zgjidhur problemet tona. Kjo është e gabuar atëherë kur qeveria është vetë problemi.”- R. Regan. “Po të kesh një grua të mirë, do të jesh i lumtur; po të kesh një të keqe, do të bëhesh filozof. Në çdo rast je i fituar.”- Sokrat. “Në moshën 50-vjeçare sekush prej nesh ka fytyrën që meriton.”- Xhorxh Oruell. “Instinkti më i fuqishëm njerëzor është të marrë informacion. Instinkti i dytë më i fuqishëm është t'i rezistojë atij.”- Kenneth Grahame. “Natyra na i fsheh sekretet e veta pse është e madhërishme, jo pse është ngatërrestare.”- Ajnshtajn.

Fjalët e urta kanë kaluar në filtrin e rrjedhës së kohërave, ashtu si gurëzit e lumit në rrjedhën e ujërave, me ndryshimin që këta gurëz të jenë prej floriri. Dhe ekuivalenti "thesar", apo "fjalë ari", është më i pranueshmi posa që s'ka fjalë tjetër më "të çmuar" se thesari dhe ari. Studimi i fjalurtave ndihmon veçanërisht për të njohur vetveten,një prej njohjeve më të vështira,dhe më fryt dhënëse nëse arrihet. Po njohe vetveten, ke njohur Perëndinë, thotë një proverbë. Shumë njerëz e lënë këtë botë pa e njohur veten. Jo pak syresh "njihen me vetveten" në pleqëri, pasi fati i ka goditur me pëllëmbë e grushta. Ne shqiptarët i njohim mirë virtutet tona kombëtare (trimëria, besa, mikpritja etj.) të stërthëna e stërshkruara, por nuk njohim mjaftueshëm veset tona, siç do të ishin gjaknxehtësia, padurimi për ta arritur qëllimin sa më parë, njëfarë mendjelehtësie etj. Madje edhe fjalurta që edhe sot duket pothuaj absolute: Liria i ka rrënjët në gjak ka prirjen të mos i rezistojë së ardhmes. Nëse pranojmë që esenca dhe fuqia e njeriut është mendimi, atëhere edhe liria duhet dhe ka për t'i patur gjithnjë e më tepër rrënjët në mendje.

Rrustem Berisha lindi më 19 shkurt të vitit I938 në fshatin Godishnjak (Kodërzë) të Podjevës. Shkollëm fillore e kreu në Lluzhan dhe në Podjevë. Shkollën Normale e mbaroi në Prishtinë. Në Fakultetin Filozofik në Prishtinë, Dega e Albanologjisë, diplomoi, magjistroi dhe doktoroi. Rrustem Berisha shkroi dhe përgatiti këto vepra: I.Letërsi: 1.Kthimi (Tregime për fëmijë), Botoi" Pionieri", Prishtinë, 1967. 2. SI lindi ky qytet (Tregime për fëmijë), Rilindja, Prishtinë, 1972. 3. Bredhje intime(Poezi), Jetaere, Prishtinë. 4. Qëndresa e emrit, (Poezi), Rilindja, Prishtinë. 5. Era e fjetur (Poezi), Rilindja, Prishtinë, 1974 6. Njeriu dhe kodra (Poezi), Rilindja, Prishtinë. II. Studimore: 7. Personifikimi në poezinë popullore shqiptare (Studim monografik), Rilindja, Prishtinë, 1976. 8. Stili dhe figuracioni i poezisë popullore shqiptare (Studim monografik), IAP, Prishtinë 1986. g.Vëzhgime për poezinë popullore, Rlindja, Prishtinë, 1987. 10. Kënga, art dhe histori, IAP, Prishtinë, 1998. 11. Komunikime artistike të këngës popullore,IAP, Prishtinë,2006. III. Përgatitje të vëllimeve me letërsi popullore: 12. Këngë popullore të Rilindjes Kombëtare, (Bashkëpërgatitës), IAP, Prishtinë, 1978. I3Këngë dashurie l, (Bashkëpërgatitës) , IAP, Prishtinë, 1979. 14. Këngë dashurie II, ( Bashkëpërgatitës) IAP, Prishtinë 1984. 15. Këngë kreshnike II, (Bashkëpërgastitës), IAP, Prishtinë, 1991. 16. Rizah Bllaca, I, II, (Bashkëpërgatitës) IAP, Prishtinë, 1991. 17.Këngë historike, I,II,III,IV, (bashkëpërgatitës) IAP, Prishtinë, 2007. IV. Përkthime: 18. F.G. Lorka, Granada hënë e fjetur, ( Poezi të perkthyera nga gjuha serbo-kroate së bashku me Rrahman Dedajn), Rilindja, Prishtinë, 1971. V Publicistikë 19. Kosova mjedis tragjik i Ballkanit, Fjala, Prishtinë, 1994.

“Gjatë redaktimit të veprës, kemi ndeshë jo në pak vështirësi në përgatitjen e këtij dorëshkrimi për botim. Për me shqyrtue zakonet e doket shqiptare, At Donat Kurti ka hulumtue kryesisht zakonet e doket e krahines së Dukagjinit. Këto zakone e doke mbasandej i ka krahasue në formë paralelizmi me zonat e tjera të veriut, tue i vendosë vetë ai me shenjim në fund të faqeve, krahasimet apo ndryshimet e zakoneve me zakone. Prandej, e kemi pa të arsyeshme që krahasimet me i vendosë brenda kornizave. Çdo krahasim zakonesh e dokesh ka numrin përkatës në tekstin brenda kornizës në fund të kapitullit ose nënkapitullit ku ban fjalë. Kështu, lexuesi do të ketë ma të lehtë të krijojë nji panoramë të pergjithshme të traditave shumëshekullore të Veriut të Shqipnisë.”- At Vitor Demaj, ofm.

Autori-“Në këtë libër paraqes krahinën e Skraparit dhe njerëzit e tij, natyrën, historinë, traditat, zakonet, karakterin, tiparet dhe temperamentin e këtij populli të formuar në këtë realitet. Qëllimi është tepër njerëzor dhe i thjeshtë: Të njihet krahina e Skraparit dhe njerëzit e saj, gjithashtu nëpërmjet kësaj njohjeje historiko – kulturore të vërehen edhe ndryshimet apo të synohen këto ndryshime në sensin pozitiv të zhvillimit të shoqërisë. Shpeshherë, fjalën traditë e kuptojmë si ruajtje të çdo gjëje të shkuar, të vjetër, që duhet respektuar, por që merret shabllon e që duket sikur nuk ndryshon. Në fakt, tradita është, në mënyrë figurative, një magazinë që jo vetëm ruan, por edhe që shton, përherë e vazhdimisht, përvoja që lindin, ku të tjerëve që vijnë pas, ato u duhen dhe u shkojnë me kohën. Në shenjë respekti për të gjithë banorët e Skraparit, të cilët kudo që janë vendosur me banim, jo vetëm nuk e harrojnë vendlindjen dhe krenohen me të, por edukojnë pasardhësit e tyre, që lindin e jetojnë në qytete të mëdha shqiptare dhe europiane me krenari.”

Ky libër është një përmbledhje revistash dhe përmban folklor, biblografi dhe histori.

Ky libër është një përmbledhje revistash dhe përmban folklor, biblografi dhe histori.

Hajd ' Dalim nga Myzeqejarn.Projekti më i bukur etnokulturor 2016-2017

Shumë kohë më parë, në një epokë të harruar, një ngjarje e mbinatyrshme u tjetërsoi ekuilibrin stinëve. Në një vend ku beharet zgjasin dekada dhe dimrat sa një jetë, telashet kanë filluar të vlojnë. I ftohti po kthehet dhe, në djerrinat e ngrira përtej Fushnajës Dimërake, fuqitë e liga e të mbinatyrshme po mblidhen pas Kufindarësit që ruan mbretërinë. Në qendër të konfliktit janë Starkët e Fushnajës Dimërake, një familje e sertë dhe e pabindur, ashtu si toka ku kanë lindur. Prej një toke dimri mizor, drejt një mbretërie të largët verore, që jeton në luks e bollëk, lind një histori lordësh e lejdish, shqytarësh e magjistarësh, vrasësish e kopilësh, që thuren bashkë në një epokë oguresh të zymta.nMes komplotesh dhe kundërkomplotesh, tragjedish dhe tradhtish, fitoresh e tmerri, fati i Starkëve, i aleatëve dhe i armiqve të tyre rri varur në një fill të rrezikshëm ekuilibrash, teksa secili përpiqet të fitojë luftën më vdekjeprurëse: gjuetinë e fronit.

Mite dhe Legjenda

Një përmbledhje me përralla shqiptare te ndryshme, të sjella për lexuesin nga autori Virgjil Muçi. Ku ndër to do të lexoni: "Shporta, Djali, Sorra dhe...", "Dedalia dhe Katallani", "Qerosi", "Dhelpra cubele", "Petriti" etj...

Një përmbledhje me përralla shqiptare te ndryshme, të sjella për lexuesin nga autori Virgjil Muçi. Ku ndër to do të lexoni: "Lum kush ka durim", "Hyjria e detit", "Dy trimat", "Llallastanja", "Vajza dhe ujku" etj...