Një gjë më habit: autori nuk vuan nga ndonjë kompleks (i mosmirënjohjes apo i fatit të vet). Në këto kujtime, ai është i gjerë, zemërbardhë, i urtë dhe pasionant i drojtun.”- Visar Zhiti

“Një njeri që e mban vazhdimisht dorëheqjen në xhep, s’mund të jetë ndryshe, veç njeri i ndershëm dhe atdhetar i pathyeshëm. Jeta e Mirash Ivanajit ishte e lidhur me idealet dhe jo me kolltukun apo interesat vetiake...” Dr. Lazër Radi

Ndërsa gjendesha në Shqipëri nën hijen e një pishnaje të mrekullueshme në breg të Adriatikut, e shtrirë në rërë dhe duke soditur plazhin dhe valët dikur të ndaluara, mendoja për të shkuarën e dhimbshme të këtij vendi. M'u duk e nevojshme të kujtoja fatin e mjerë të shqiptarëve, me qëllim që vuajtjet e jetuara nën diktaturën staliniste të mos harrohen. Por, gjithashtu, puna e bërë nga ky vend për të rilindur meritonte të përshëndetej dhe duhet të tregoja se kultura e tij, e ngulitur thellë në atë të Evropës, ishte gjymtuar dhe tani po gjente fytyrën e saj të re.

"Malësia është një dorëshkrim i pashkruar por që ka egzistuar në shekuj..."- Autori

“Migjeni shkruen dhe ndjen, ndjen e shkruen...” Kjo dhe vetëm kjo asht karakteristika prijëse e veprës së tij... -Lazër Radi

Enciklopedia “Shqiptarët në artin botëror”, është një punë që përmbledh me qindra e mijëra imazhe dhe shpjegime të hollësishme të autorëve të ndryshëm të huaj dhe subjekteve të tyre shqiptare, një punë, që mbart veç dashurisë dhe një skrupulozitet të rrallë prej murgu, që në kohën tonë duket të jetë një virtyt i pakundgjendshëm. Enciklopedia sjell një histori të tërë të Shqipërisë përmes imazhit, kuruar kjo me kujdes sipas një metodologjie të qartë dhe njëkohësisht të saktë shkencore. Këto vepra arti janë njëherësh dhe dëshmi historike nga periudha kur ende nuk njihej fotografia dhe për këtë arsye, ato janë njëherazi dëshmi e dorës së parë për të njohur shoqërinë shqiptare në të gjitha përmasat e saj. Vepra e Ferid Hudhrit, “Shqiptarët në artin botëror”, mbart në vetvete karakteristikat më të mira që do të kërkonte një botim enciklopedik, sidomos për historinë e artit shqiptar, ndaj duke qenë kështu një realizim unikal në llojin e saj, meriton të ndiqet si shembull në punët e kësaj natyre në të ardhmen.

Aliu ishte një hegjemon i lavdishëm, i vetmi kolos, të cilin shekulli XIX mundi ta vërë kundrejt Bonapartit, një politikan i zoti dhe si njeri me një energji jo të zakonshme, se ai ka sfiduar Napoleonin, sa sulltani ia kishte frikën, kurse Fuqitë e Mëdha e merrnin me të mirë për ta bërë aleat... .Hero i Epirit, i frikshëm, i tmerrshëm, imitonjës i Pirros, si një nga burrat më të dëgjuar të shekullit, i lindur në atë truall prej atij qielli, nga i cili u lind Filipi, Aleksandri i Madh, Pirroja dhe Skënderbeu, si një zot fuqiplotë në trojet e Epirit dhe gjeneral i pashoq me shpatë në dorë, duke luftuar e zbutur nëpërmjet civilizimit raca, fise të egra të cilat prej shekujsh shkretuan Epirin. ....Si një korr sorrash u voll kaq vrer mbi Aliun, sa figura e tij u kthye në të kundërtën e tij, kurse meritat e tij u mbuluan me llumine hedhur mbi të.

Gëzim ABDISHAHI u lind më 20.09.1974 në fshatin Tilaj, Kavajë. Shkollën 9-vjeçare e kreu në vendlindje dhe më pas studimet e mesme në shkollën profesionale agrobiznes në Golem, Kavajë. Ndërsa studimet e larta i kreu në universitetin islamik në Medinë të Arabisë Saudite. Ka shërbyer si imam dhe predikues në xhaminë e Golemit, duke qenë njëkohësisht punonjës i Komunitetit Mysliman Shqiptar, nga viti 2004 dhe momentalisht mban postin këshilltarit të kryetarit aktual të Komunitetit. Ka shkruar artikuj të ndryshëm në shtyp dhe ky është libri i tij i parë publicistik.

... Kronika dhe fantazia, shoqërorja dhe vetjakja, politika dhe dashuria, gëzimi dhe zhgënjimi, tronditësja dhe e rëndomta, shtëpia dhe qyteti... gjithçka gërshetohet në mënyrë organike dhe harmonike në romanin "Eksod". Heroi kryesor i romanit është intelektuali që ndjek hap pas hapi ngjarjet, nga të cilat gëzohet dhe trishtohet, mbi të cilat mediton dhe mban qëndrim kritik. Nuk u jep kurrë "çek të bardhë" as ngjarjes dhe as shokëve dhe miqve, qofshin këta edhe me bindje politike si të tijat. Transformimi, kalimi nga njëra parti në tjetrën, përpjekja e paskrupullt për protagonizëm politik, paaftësia e shtetit demokratik, rritja e papunësisë, korrupsioni dhe kriminaliteti që marrin udhë, ca rrethana familjare, dëshira dhe ëndrra vetjake, e shtyjnë drejt rrugës që pati shmangur për shumë kohë.

Hapësira gjeografike dhe trashëgimia natyrore e saj është një nga dimensionet e rëndësishme të çdo qytetërimi. Shoqëria njerëzore e trashëgon atë historikisht, nga brezi në brez dhe këto vlera duhet t’ua përcjellë të padëmtuara apo të tjetërsuara brezave të ardhshëm. Ajo është vlerë natyrore, por edhe materiale, shoqërore e shpirtërore dhe, si e tillë, është edhe vlerë kulturore.

“Thuhet se "pyetja nxjerr pyetjen",e kështu intervista ia del të shndërrohet në një bisedë normale si ndodh zakonisht midis dy të njohurish apo miqsh të vjetër. Mjeshtëria për të vjelë sa më shumë informacion nga personazhi që ke përballë meriton vlerësim maksimal, pasi ky është edhe qëllimi përfundimtar i një interviste. Secili prej nesh ruan kujtimet e veta me shumë fanatizëm brenda nje "kasaforte", çelësin e së cilës e mbajmë po me aq fanatizëm. Këtë vështirësi të gjetjes së këtij çelësi magjik do të thosha gazetarja, gruaja, qytetarja e intelektualja Eni, ia ka dalë mrekullisht me sukses.” Prof. Dr. Nevila Nika “Përballja me të shkuarën komuniste është një ndër sfidat e rëndësishme të shoqërisë shqiptare. Kanë kaluar 28 vjet prej kohës kur u rrëzua komunizmi në Shqipëri, por ende nuk kemi një proces të përballjes me të shkuarën, ende nuk ka një proces të mirëfilltë të dekomunistizimit të shoqërisë sonë. Duket sikur ka një tendencë për t'i fshehur krimet e komunizmit, së paku duke heshtur për çfarë ka ndodhur në 45 vjet diktaturë. Ka pasur përpjekje në media për të zbardhur pjesë të rëndësishme të asaj periudhe të errët, por është bërë ende shumë pak deri tani.” Eni Vasili

Kolë Idromeno – Babai i pikturës realiste shqiptare, Spiro Xega - Piktor figurativo-romantik i temës kombëtare, Vangjel Zengo - Artist i shquar humanist, Andrea Kushi - Piktor realist i portretit dhe mësues i artit, Simon Rrota - Piktori realist ijetës shkodrane, Vangjush Mio - Piktori i peizazhit realist e impresionist, Odhise Paskali - Babai i skulpturës shqiptare, Dhimitër Cani - Skulptor portretist realist, Abdurrahim Buza - Piktor ekspresiv, Llazar Nikolla - Mjeshtër i gdhendjes së gurit, Zef Kolombi - Piktor akademik realist, Androniqi Zengo Antoniu - Pioniere e pikturës realiste shqiptare, Hasan Reçi - Piktor dhe aktor shprehës, Janaq Paço - Skulptor i shquar monumentalist, Sadik Kaceli - Piktor i poetikës realiste, Kristina Koljaka - Skulptorja e parë shqiptare e shekullit XX, Sofia Zengo Papadhimitri - Piktore e traditës dhe e portretit realist, Nexhmedin Zajmi - Piktor i traditës, Bukurosh Sejdini - Piktor i traditës, Foto Stamo - Piktor i traditës

Riviera shqiptare, alpet dhe mjaft bukuri që ofron Shqipëria janë paraqitur përmes një albumi fotografik nga Fatjon Plaku. I apasionuar pas bukurisë së rivierës ai nuk nguron të vendosë objektiv në çdo detaj të natyrës së paprekur nga dora e njeriut si një resurs për tu shfrytëzuar jo vetëm nga vendasit, por edhe nga turistët e huaj. Ky album me fotografi do të jetë një guidë për të gjithë turistët që mund të tregojnë akoma më shumë interes për të vizituar Shqipërinë. E gjithë bukuria e resurseve natyrore dhe pikave turistike të Shqipërisë janë shkrepur nga një aparat, i cili pasqyron një Shqipëri larg rrëmujave të krijuara prej ndërtimeve dhe ndërhyrjeve pa kriter të dorës së njeriut.

MBI AUTORIN NË FUSHË TË MUZIKOLOGJISË/ABOUT THE AUTHOR IN THE FIELD OF MUSICOLOGY “Albanian Urban Lyric Song in the 1930s, Project Muse, December 2005: It is the Albanian 'lyric' song of the 1930s and the singers, instrumentalists, composer-arrangers, and lyricists who developed it that are the primary subject of Eno Koço's excellent and well-researched study. As the first monograph in English to examine an urban song repertoire from southeastern Europe, and the first to detail musical life in the region in the early twentieth century, it will be revelatory for international readers. ... It belongs in every university library supporting programs in ethnomusicology, folklore, and European or East European Studies, as well as any library that serves the large Albanian communities living in English-speaking areas.” -Jane C. Sugarman, State University of New York, Stony Brook “Your Albanian Urban Lyric Song in the 1930s makes a truly extraordinary contribution to modern musical scholarship, for it treats Albania music in so many of its facets in a history of twentieth-century Europe. Your approach is exemplary in so many ways, not least among your use of comparisons and variants to make a case for an Albanian music that stretches across boundaries, styles, and social categories. You do Albania a great service, of course, by making such a compelling case for its music. You also make a singular contribution to ethnomusicology by examining a music that f orms at the many interstices determining the character of a modern nation. And, of course, you lovingly portray the music that brought distinction to your own f amily. I can only utter a loud chorus of Bravos!” -Phil Bohlman, The University of Chicago, September 24, 2004 “A Journey of the Vocal Iso(n), Project Muse, March 2017: Chapter 7, one of the most valuable in the book, examines Byzantine and related chanting in Albanian communities. Koço discusses Lorenzo Tardo's views on the early existence of the ison and the character of these repertoires, and, following Giuseppe Ferrari, clearly differentiates the oral chanting of the Italo-Albanians from the 'Byzantine art music of the great cathedrals' (p. 115).... Eno Koço is to be applauded f or both the breadth of his vision and the ambitious nature of this project. If, in the end, his book is more of a source on which to build future research than an overarching narrative, that is a legitimate result of such an undertaking and entirely consistent with the author's declared aims.” -Ivan Moody CESEMUniversidade Nova, Lisbon

Qyteti ilir dokumentohet që në shekujt e 6/5të p.e.s. Hekateu (550-476 p.e.s.) përmend qytetet Adria,Iapygia, Oidantion, Orikos, qytetet kaone Buthrot dhe Baiake dhe qytetin taulant Sesareth. Skylaksi (shek. i 6të p.e.s.), referon qytetet liburne Idassa, Attienites, Dyyrta, Aloupsoi, Olsoi, Pedetai, Hemionoi, qytetet neste dhe enkeleje Buthoe dhe Rizon dhe qytetet taulante/orike Amantia dhe Orikon. Më tej, Thukididi (460-400 p.e.s.) përmend qytetin e Epirit Myon dhe Herodori kryeqendrën e federatës së kasopëve, Kassope. Përmbledhtas, katër autorë të shek. të 6/5 të p.e.s. përmendin 17 qytete të shpërndara njëtrajtësisht në hapësirën ilire, nga skaji më verior, gadishulli i Istrias, në skajin më jugor, gjirin e Ambrakisë. "Historia është shkruar nga fitimtarët," shkruan Orwell, ndërkohë burimet ku mbështetet historia e Ilirisë u shkruan nga panegjiristët që ndiqnin gjeneralët romakë për të rrëfyer bëmat e tyre. Ndërkohë, jashtë botës helene, teatri, shëtitorja dhe stadiumi gjendet vetëm në Iliri dhe pak në Maqedoni. Askush nuk përmend që tri elementet më bazike të industrisë ndërtimore, qemeri, kupola dhe tulla masive, për herë të parë në Europë shfaqen në Iliri. As edhe se monedhat e argjendta të fisit të tyntenoi-ve janë të vitit 550 p.e.s., sinkrone a më të hershme se monedhat helene në Europë, 25 dekada me të hershme se monedhat romake prej argjendi. Një shekull më parë Praschniker shkruante frazën "Gërmimet u ndërprenë për shkak të zjarrit të fortë të artilerisë armike, vështirë se e gjen në ndonjë ditar tjetër arkeologu". Ndonëse fronti i Luftës së Parë Botërore vibronte përmes Apolonisë, komanda austriake gjente kamionë për transportin e materialeve të zbuluara nga "Batalioni Arkeologjik" i Praschniker-lt. Një paradoks ky që më vonë austriakët do ta shpjegonin me frazën: "Kur kërkon ta shtrish influencën politike në një vend, duhet ta njohësh me rrënjë historinë e atij vendi". Për austriakët e Luftës së Parë kjo frazë kish kuptim, për ne jo. Ndërkohë, ashtu siç thuhet në paradigmën e Orwell-it: "Kush kontrollon të shkuarën, kontrollon të ardhmen. Kush kontrollon të tashmen, kontrollon të shkuarën," ashtu edhe fqinjët arritën të aneksonin trojet shqiptare, pikërisht mbështetur në pseudoargumentin historik.

Pas 35 vjetesh, po risjell këtë roman në vëmëndje të ndonjë lexuesi të mundshëm, ndoshta jo për të rikthyer në kujtesë një kohë që nuk na duhet më por më shumë për të deshmuar një përvoje shkrimi pak më ndryshe dhe për të mbajtur disi më të plotë tablone e gjithe mozaikut të letërsise sone në nje periudhë më të gjatë kohore, e cila tashmë qendron ne kufijtë e historisë. Duke qene i shkruar në vitet e rënda 1981-83, disa komponentë themelore të këtij rrëfimi, po të zbërthe-hen alegoritë, do të merrnin ketë kuptim: Kosova jetonte një kohë të pushtimit dhe të pamundesise së frikshme; jetontë nje inkuizicion modern. Ne kushtet e një luftë të pashpallur dhe në gjendje të shtetrrethimit, ajo përballej më nje ushtri dhe aparat represiv, i cili nuk kishte përballë asnjë armik real, pos përbërësve identitarë të një populli, siç ishin gjuha, historia, shkrimi, eposi, gojëdhenat etj. Mehmet Kraja (pjesë nga parathenia)

Shkëputur nga parathënia: Fakti që kombi ynë njihet më pak se një popull fisesh në mes të Afrikës ose të Pacifikut, megjithëqë ndodhet mu në skaj të Evropës, duhet të na bëjë të mendohemi dhe të shqetësohemi. Natyrisht arsyet që e kanë shkaktuar kët gjendje janë të shumta dhe nuk mvareshin prej nesh. Pikësëpari, fqinjët tonë nuk kanë lënë mjet pa përdorur për të na diskredituar në syt e botës dhe duhet të konstatojmë me hidhërim se propaganda e tyre gënjeshtare ka patur efektin e saj. Pastaj dhe shumë libra që janë shkrujtur mbi Shqipërinë, qoftë edhe nga shkrimtarë me qëllime të mira, kanë qenë ose të përciptë ose janë marrë vetëm me një aspekt të jetës sonë shoqnore dhe kombëtare. Ata kanë ndihmuar që përjashta të formohet mendimi se Shqipëria e tërë është banuar nga fise që nuk njohin tjetër veçse hakmarrje dhe grabitje. Gjenerata e shkrimtarëvet seriozë mbi vendin tonë si Miss Durham, zoti Swire, senatori Goddard, nuk ka patur imitatorë në brezin e ri, përveç që edhe rrethanat e sotme nuk lejojnë me studime të shëndosha si të tyreve. Më në fund, librat si ato të Brigadier Davies, Julian Amery, që u shkruan mbas luftës merren me një fazë të kufizuar dhe shumë të turbullt të jetës sonë kombëtare. Literatura e huaj mbi Shqipërinë nuk mund të përtërihet më, meqë komunistët nuk lejojnë me studime të paanshme t’i hetojnë punët në vend dhe të shkruajnë mbas vëzhgimeve dhe ndërgjegjes së tyre. Kështu që paragjykimeve dhe koncepteve të gabuara të së kaluarës u shtohet tani edhe efekti i keq i vepravet stupide dhe kriminale të komunistëve. Kjo gjendje tragjike na ngarkon neve Shqiptarëve që jetojmë në tokë të lirë një barrë shumë të rëndë. Neve na takon të ndriçojmë opinionin e botës së lirë jo vetëm mbi vuajtjet e popullit ndën zgjedhën komuniste, por edhe t’i japim një pasqyrë të vërtetë të historisë sonë. Këtë nevojë e ndjeva që kur erdha në Londër më 1940. Meqenëse puna e përditshme më linte mjaft kohë të lirë, e përdora për të shkruar një histori të Shqipëris nga Kongresi i Berlinit gjer në invazionin e 1939-ës. Meqë Anglishten nuk e zotënoja mirë, m’u desh ta shkruaj Frëngjisht. Një koleg francez e përktheu për mua, por jo me shumë sukses. Teksti u soll në një formë pak a shumë të lexuarshme mbas disa korrigjimeve. Ia ofrova afro një duzine shtëpive botonjëse. Të gjitha ma kthyen duke thënë se nuk mund ta botonin për arsye se nuk ishin të sigurta nëse do të shiteshin mjaft ekzemplarë sa për të nxjerrë shpenximet.

Kërkimi i njëmendtë, pavarësisht se pjesët e kësaj njësie mendimi lëvizin në sinorë të ndryshëm kulture dhe nëpër një truall të veçantë realiteti historik, prirej të gjente përbërësit bashkues të njëra-tjetrës, që të gjitha së bashku u derdhën në lumin e madh të shpirtit dhe psikikës së kombit i cili vërshoi vrullshëm me gjithë erudicionin dhe fuqinë e vet mendore, pikërisht në ato vite të mëdha të historisë sonë. Kjo më bëri të synoja jo vetëm një histori të ngjarjeve, por edhe një histori të kulturës dhe mendimi, të qytetërimit shqiptar. Mund të duket sikur shpesh herë horizonti i kulturës dhe i mendimit zëvendësojnë njër-tjetrin, por e gjitha kjo ka qenë e qëllimtë. Çabej pat shkruar se çdo lëvizje mendore që të konkretizohet, më parë krijon frymën dhe artmosferën e vet. Duke dashur të jem sa më i vëmendshëm në shpalosjen e kësaj frymë dhe atmosfere kulturore që kristalizoi në kohë të ndryshme mendimin shqiptar, herë pas here në libër do të ketë ndërkallje të këtyre horizonteve, por gjithmonë nën funksion të nxjerjes në pah të realitetit krijues të vetë mendimit.   Një shenjë e parë e madhe e truallit pjellor nga ku nisi të lëvrohej mendimi shqiptar, që në kapërcyell të viteve '900, ishte krijimi jo vetëm i modelit të një kulture, por edhe mundësisë për zhvillimin e saj. Bashkë me përpjekjet për shtetin shqiptar, një vepër historike-filozofike "Shqipëria, ç'ka qenë, ç'është e ç'do të bëhet", përtej të qenit një platformë ideologjike e Rilindjes, do të bëhet edhe modeli për një tjetër realitet e kulturë. Ndërsa motivi përfundimtar që i la shqiptarët të vendosnin për alfabetin e përbashkët sipas parimit një tingull-një shkronjë, do t'u shërbente atyre si një mundësi reale për ta zhvilluar këtë kulturë. Fatkeqësia qe se ky model dhe kjo mundësi do të shoqëroheshin organikisht me një kontrast të dukshëm midis nivelit sipërisht të dallueshëm të mendimtarëve tanë dhe atij të "pamjaftueshëm" të podiumit të cilit ata i drejtoheshin.