Bota e djeshme ( Published by: Santori in 2009 )

---

“Bota e djeshme” janë Vjena dhe Evropa, ku Stefan Cvajgu u rrit dhe pati sukseset e para si shkrimtar, ku lexoi me pasion, shkroi dhe udhëtoi, lidhi miqësi me Frojdin, me Rilken e me Valerinë... Një botë e stabilizuar, ku, me gjithë tensionet nacionaliste, liria e mendimit gëzonte tërë të drejtat. Kjo e kaluar shihet me mall, sepse shkrimtari i mërguar që shkruan “Kujtimet e një evropiani”, ka parë rrënimin e tmerrshëm të 1914-s, shembjen e froneve, përmbysjen e ideve, pastaj shpartallimin e mbarë një qytetërimi nën dyndjen e pandalshme të nazizmit. Kjo tablo e një gjysmë shekulli historie të Evropës, plot me anekdota, me ngjyra e me fakte interesante, por edhe plot me ngjarje dramatike, përmbledh kuptimin e një jete, të angazhimit të shkrimtarit, të një ideali. Ajo ështe gjithashtu një libër-dëshmi nga më tronditësit, më të thellët, më instruktivët e më aktualët, i cili na ndihmon të kuptojmë shekullin që shkoi. “... Përmes jetës sime janë turrur tërë kuajt e murrëtyer të apokalipsit: revolucion dhe zi buke, zhvlerësim paraje dhe terror, epidemi dhe emigracion; kam parë të rriten e të përhapen mu para syve të mi ideologjitë e mëdha masive, fashizmin në Itali, nacionalsocializmin në Gjermani, bolshevizmin në Rusi dhe, mbi të gjitha, atë kolerën e kolerave, nacionalizmin, që ka helmuar lulen e kulturës sonë evropiane... Por, deri edhe nga thellësitë e humnerës së terrorit ku po endemi sot gjysmë të verbër, me shpirt të trazuar e të këputur, ngre sytë e vështroj pareshtur ato yjësi të lashta që më patën ndriçuar rrugën e fëmijërisë, dhe ngushëllohem me besimin që kam trashëguar nga të parët e mi se një ditë ky kthim prapa do të ngjajë vetëm si një interval në ritmin e përjetshëm të ecjes së pandalshme përpara.”